In onze vergrijzende samenleving met hoge zorgkosten en een tekort aan zorgverleners rijst de vraag hoe we waardige zorg kunnen blijven bieden. DEEL Academy, een samenwerkingsverband tussen zorginstellingen, woningcorporaties, burgerinitiatieven en kennisinstellingen, heeft het antwoord: het creëren van een empathische en zorgzame woonomgeving die inspeelt op de behoeften van de bewoners, gebruikmaakt van technologie en duurzaam is.
Versnelling van woningbouw is noodzakelijk; in veel gemeenten loopt het woningtekort zowel kwantitatief als kwalitatief op. Tegelijkertijd groeit de behoefte aan passende woonvoorzieningen voor de ouderenzorg. Steeds meer zorg moet thuis plaatsvinden, zoals het kabinet beoogt. Maar lukt het gemeenten om de plannen voor wonen en zorg te realiseren? En waar lopen ze tegenaan?
Minister De Jonge van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening heeft regionale woondeals geïntroduceerd om de bouwplannen aan te jagen. Recentelijk werden drie regionale woondeals in de regio Utrecht/Eemland ondertekend, goed voor de bouw van 83.500 woningen tot en met 2030. Onderdeel van deze deals is de bouw van zorggeschikte woningen, waarbij partners zoals zorgaanbieders betrokken moeten worden. Dit sluit aan bij het beleid van minister Helder voor Langdurige Zorg, die aangeeft dat het bouwen van meer verpleeghuizen geen realistische oplossing is.
Ambitie en Noodzaak
De komende zeven jaar heeft het kabinet de ambitie om binnen zeven jaar 290.000 woningen te bouwen die geschikt zijn voor ouderen. Op basis van demografische ontwikkelingen en behoeften van ouderen is de ambitie vertaald naar 170.000 nultredenwoningen en 80.000 geclusterde woningen. Verder becijfert het RIVM dat er 40.000 verpleegzorgplekken nodig zijn, waar intensievere zorg gegeven kan worden. Dit is een concreet en dringend streven.
Wetten en praktische bezwaren blijken echter barrières te vormen bij het realiseren van deze plannen. Wet- en regelgeving legt druk op beschikbare middelen en zorgt ervoor dat ouderen niet doorstromen vanwege financiële consequenties. Andere hindernissen zijn langdurige procedures, schotten tussen verschillende financieringsvormen, bestemmingsplanregels, de kostendelersnorm, bouwbeperkingen, ontbreken van heldere kaders, financieringsregels voor kleinschalige woonzorglocaties, de marktwerking in de zorg en maatschappelijke vraagstukken zoals stikstof.
Creatieve Oplossingen
Naast de uitdagingen zijn er ook creatieve oplossingen mogelijk. Denk aan flexwonen, meergeneratiewonen, geclusterd wonen, en toepassing van technologie zoals zorg op afstand. Ook bij de totstandkoming van bouwprojecten, bijvoorbeeld in de vorm van CPO’s (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap), kunnen met de juiste aanpassingen bestaande woningen geschikt gemaakt worden voor wonen met zorg en ondersteuning. Het is belangrijk om samen met zorg- en welzijnspartijen de mogelijkheden van technologische ondersteuning verder te verkennen.
Het versterken van sociale cohesie en het betrekken van burgers is van wezenlijk belang om gezamenlijke initiatieven te ontwikkelen en te komen tot een versnelling bij het realiseren van genoemde ambities. Het activeren van burgerparticipatie biedt kansen, niet alleen voor de ouderen die verhuizen naar passende woningen, maar ook voor starters en jonge gezinnen op de woningmarkt. Burgerkracht is het noodzakelijke en logische antwoord op het tekortschieten van de verzorgingsstaat.
Slimme Woonomgeving als Oplossing
De behoefte aan innovatieve woon(zorg)oplossingen wordt steeds groter. Slimme technologie, zoals in het living-labproject 'Empathische Woning', helpt mensen met beginnende dementie om zelfredzaam thuis te wonen. Licht, geluid, en geursignalen begeleiden hen door dagelijkse activiteiten, terwijl sensortechnologie het effect op het eetpatroon, dag- en nachtritme, en welzijn meet.
Een ander project, 'The Art of Connection', gebruikt slimme kunst om sociale interactie tussen bewoners te bevorderen en eenzaamheid te bestrijden. Hierbij worden zorgbehoeften en technologie gecombineerd om de woonomgeving te transformeren.
De Weg Vooruit
Hoewel slimme woonomgevingen mensen kunnen ondersteunen om gezonder en langer zelfredzaam thuis te wonen, mogen we de (ethische) uitdagingen die hiermee gepaard gaan niet over het hoofd zien. Een mensgerichte aanpak die sociale, infrastructurele en technologische mogelijkheden benut, kan de woonomgeving veranderen naar een hulpmiddel voor zorg en ondersteuning. Zo wordt de woonomgeving een medicijn voor gezondheid en welzijn.
