De ontwikkeling van kankermedicijnen is een continu proces. Steeds vaker betreft het medicijnen die zich specifiek richten op een DNA-fout in de tumor. Omdat de laboratoriumtesten die deze DNA-fouten kunnen aantonen continu aangepast moeten worden, is het voor pathologen uitdagend om up-to-date te blijven. Een nieuw ontwikkelde test, het zogenoemde 'whole genome sequencing', kan een groot deel van die uitdagingen oplossen.
'Whole genome sequencing' werd tot nu toe vooral gebruikt voor klinische studies. In het Antoni van Leeuwenhoek is onderzoek gedaan naar een bredere toepasbaarheid van de 'whole genome sequencing' (WGS) testmethode voor kanker diagnostiek. Met WGS is het namelijk mogelijk om in één keer alle DNA-fouten in een tumor door te meten.
De WIDE-studie (WGS Implementation in standard cancer Diagnostics for Every cancer patient) is uitgevoerd onder leiding van pathologen Kim Monkhorst en Gerrit Meijer, in samenwerking met de Hartwig Medical Foundation.
Kanker diagnostiek met WGS
Uit de WIDE-studie, waaraan 1200 patiënten deelnamen, is gebleken dat de methode geschikt is om toe te voegen aan de dagelijkse pathologische kanker diagnostiek van ziekenhuizen. Hiervoor is wel een aanpassing nodig in de werkwijze van het lab, maar dat is, zo wordt met de studie aangetoond, prima te doen. Dit betekent in principe dat 'whole genome sequencing' (WGS) nu in de praktijk ingezet kan worden.
Een van de aanpassingen in de werkwijze om de WGS-test te kunnen toepassen is het werken met diepgevroren weefselmonsters. Nu wordt doorgaans in formaline-gefixeerd weefsel gebruikt. Een andere conclusie die uit de studie naar voren gekomen is, is het feit dat nieuwe testmethode, vergeleken met de huidige moleculaire testen, niet leidt tot langere wachttijden voor de uitslag.
Betrouwbaarheid bewezen
Binnen de studie is ook onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid van de WGS-test. Daarvoor is de methode vergeleken met de gangbare ziekenhuisdiagnostiek. Onderzoekers streefden naar een betrouwbaarheid van 95 procent, vergeleken met de huidige diagnostiek. In de praktijk bleek de betrouwbaarheid zelfs hoger te liggen, op ruim 99 procent.
Een ander voordeel van de 'whole genome sequencing' diagnostiek dat tijdens het onderzoek ook bevestigd werd, is het feit dat deze methode arts en patiënten meer behandelopties geeft omdat de kans op het vinden van een DNA-fout groter bleek. Een kwart (24%) van de patiënten is of wordt behandeld op basis van zo’n gevonden DNA-fout.
"De huidige moleculaire testen kijken meestal naar een beperkt aantal DNA-afwijkingen, waarbij al een voorselectie per tumortype is gemaakt. Met de WGS-test bekijk je bij iedere patiënt het gehele tumor-DNA, onafhankelijk van het tumortype en kun je ook behandelbare DNA-fouten vinden waar je normaal niet naar zou zoeken. Omdat er geen voorselectie is, is de test erg objectief", vertelt patholoog Kim Monkhorst.
Diagnose 'onbekende tumoren'
Het derde belangrijke voordeel dat door de studie aangetoond kon worden, is goed nieuws voor patiënten met een tumor waarvan de oorsprong onduidelijk is (‘primaire tumor onbekend’). Dankzij de WGS-test kon bij twee derde van die patiënten alsnog een diagnose gesteld worden.
"WGS is een nieuwe technologie en niet slechts één specifieke test. Vergelijk het met de introductie van de MRI destijds in de radiologie. Veranderingen zijn altijd moeilijk. We hebben met WIDE een belangrijke stap gezet, maar nu komt het op de vervolgstappen aan", aldus Gerrit Meijer, groepsleider van het Antoni van Leeuwenhoek en eindverantwoordelijk voor WIDE.
Een belangrijke vervolgstap is om samen met spelers in het zorgveld te onderzoeken hoe de WGS-technogie en -diagnostiek effectief en doelmatig aangeboden kan worden in Nederland. "Wij kunnen daarbij als AVL als template dienen", besluit Meijer.
