Artificial Intelligence biedt volop kansen voor het verhogen van de kwaliteit van ouderenzorg. Er gebeurt al veel, maar nog lang niet genoeg. Om het volle potentieel te benutten, is een gezamenlijke aanpak een voorwaarde. De Nederlandse AI Coalitie en Vilans willen met het AI Kompas een impuls geven aan het optimaal toepassen van AI in de ouderenzorg.
De ontwikkelingen op het gebied van AI in de ouderenzorg staan niet stil. Steeds meer zorginstellingen onderzoeken bijvoorbeeld de meerwaarde van spraakgestuurd rapporteren, digitale assistenten en sociale robots. Ook toepassingen voor het slimmer plannen van zorg worden steeds vaker ingezet. Dat kan volgens Dirk Lukkien van Vilans de indruk geven dat het al best lekker loopt met AI in de ouderenzorg. “Maar dit is allemaal nog laaghangend fruit. Met de toepassingen die er nu zijn, gaan we het niet redden. Er is veel meer nodig.”
Competentie-ontwikkeling is cruciaal
Edith van de Weg van de AI Coalitie ziet veel bestuurders en managers binnen de Nederlandse ouderenzorg nog onvoldoende kennis hebben over de potentie en meerwaarde van data en AI. “Dit gebrek aan kennis maakt het lastig om de juiste keuzes te maken uit het grote aanbod van AI-toepassingen. Daarom is het belangrijk om meer kennis te delen, en competenties rondom data en AI te ontwikkelen, zowel op strategisch als operationeel niveau.”
Samenwerken als sleutel tot succes
Samenwerking is de enige manier om verder te komen, aldus Brent Opmeer van Vilans. “Er zijn ook binnen de ouderenzorg volop pilots. Maar het opschalen, dat gebeurt nog niet. Daarvoor moeten organisaties van elkaar kunnen leren, zodat ze niet steeds opnieuw het wiel hoeven uit te vinden. Dat is landelijk, maar zeker ook regionaal te organiseren.”
“Het ontbreekt daarbij vaak aan expertise en capaciteit om toepassingen en implementaties goed te evalueren. Leveren innovaties daadwerkelijk meerwaarde op en waar zit die meerwaarde in? Hoe hebben ze dat in een bepaalde instelling gedaan, welke afspraken zijn gemaakt, hoe hebben ze het ingericht om het veranderproces voor elkaar te krijgen? Als je dat niet doet, blijven het overal pilots.”
Om AI in de zorg verder te brengen, zou naar voorbeelden van samenwerkingen in andere sectoren kunnen worden gekeken. Van de Weg neemt de bouw als voorbeeld: “Daar is een samenwerking ingericht om innovaties op te schalen. Het loont volgens mij de moeite om te onderzoeken of zo’n samenwerking, eventueel als een coöperatie, ook in de ouderenzorg op te richten is. De betrokken partijen moeten hier zelf mede een belang in hebben en daar ook de benefits van krijgen. Ik kan me voorstellen dat de stakeholders uiteindelijk de zorginstellingen worden. Die betalen een lage bijdrage om te kunnen deelnemen aan zo’n ‘AI-coöperatie’. Omdat ze zelf mede-eigenaar zijn, is er minder sprake van een vendor lock in. En als ergens geld bespaard wordt, is dat weer te gebruiken voor nieuwe innovaties.”
Een stevige digitale basis
AI in de ouderenzorg staat nog aan het begin. Maar AI staat niet op zichzelf. AI maakt onlosmakelijk onderdeel uit van digitalisering, zowel in de zorg als in de samenleving. Daarvoor moet de data-infrastructuur van iedere zorgorganisatie op orde zijn. Van de Weg: “Kijk als zorgorganisatie nu al naar je digitale basis. Als je data-infrastructuur op orde is, kun je gemakkelijker inspelen op nieuwe technologische ontwikkelingen. Kijk ook hierbij verder dan je eigen bubbel. Voor sommige AI-toepassingen moet je ook data kunnen delen of uitwisselen. Samenwerken is absolute noodzaak om data-uitwisseling en interoperabiliteit te waarborgen.”
Betrokken medewerkers maken het verschil
Succesvolle toepassing van AI staat of valt bij de betrokkenheid van medewerkers. Als die de meerwaarde zien, zal dat de innovatie versnellen. Lukkien: “Ze moeten anders gaan werken en leren hoe ze bekwaam met AI kunnen omgaan. Dat vraagt ook tijd. Maar als je de meerwaarde van AI voor de cliënt en medewerker kan laten zien en daar goed over communiceert, dan zijn ze echt wel bereid om met zulke vernieuwingen mee te gaan. Ieder voelt de urgentie om de zorg anders te organiseren.”
Van de Weg: “Ik heb in de praktijk ook gezien dat cliënten soms heel tevreden waren, maar de medewerkers steeds moesten nadenken over hoe ze toegang tot een bepaald systeem moesten krijgen. Innovaties moeten naadloos in het werkproces passen, dat is echt een voorwaarde voor succes”.
Een gezamenlijke visie voor de toekomst
Van de Weg, Lukkien en Opmeer zijn het erover eens dat er een gezamenlijke visie nodig is om de toepassing van AI in de ouderenzorg te versnellen. Opmeer: “Die visie moet je samen met betrokken partijen opstellen. Daar heb je mensen voor nodig die goed weten hoe het zorgstelsel werkt, maar ook zorgprofessionals en mensen die verstand hebben van ICT en de kansen en beperkingen van AI-toepassingen. Dit vraagt een multidisciplinaire aanpak.”
Edith van de Weg vult aan: “Er is behoefte aan een stip op de horizon. Wij pleiten daarom voor een landelijke visie en aanpak, gedreven vanuit kennis en gedragen en gevoed door het veld. Een gezamenlijke aanpak kan AI in de ouderenzorg naar een hoger niveau tillen.”
