Tweede Kamerlid Joba van Berg (CDA) gooit tijdens een radio-interview op NPO 1 de knuppel in het hoenderhok door te pleiten voor een totaal nieuw open softwaresysteem voor de zorg. Ze wil af van leveranciers van informatiesystemen die hun afnemers vaak in de tang houden via een vendor lock-in. Ze pleit voor een totaal nieuw te bouwen softwaresysteem onder regie van de overheid door een bedrijf waarvan de overheid ook aandeelhouder moet zijn.
De documentaire Dodelijke Zorg, die donderdagavond 15 september te zien is op NPO, doet bij voorbaat al het nodige stof opwaaien in het zorglandschap én in de politiek. In die documentaire wordt opvallend veel kritiek gegeven op één specifieke IT-leverancier, namelijk Chipsoft. Het grootste probleem dat in de documentaire genoemd wordt, is dat data van een softwaresysteem van een ziekenhuis niet goed uitgewisseld kunnen worden. Bijvoorbeeld tussen een EPD van Epic en Chipsoft (HiX). Voor elke koppeling die met, soms ook eigen systemen nodig is, moet de beurs worden getrokken.
Op zich is die aanpak niet illegaal, want er worden qua gegevensuitwisseling feitelijk nauwelijks eisen gesteld aan ICT-leveranciers. In de jaren 80 en 90 toen Chipsoft werd ontwikkeld was digitale uitwisseling nog niet aan de orde, dus waren gesloten systemen vanzelfsprekend en ging de uitwisseling met papier. Nu maakt Chipsoft volgens de maker van de documentaire (Wilfried Koomen) een verdienmodel van het feit dat het systeem eigenlijk verouderd en gesloten is.
Wereldstekker
Tweede Kamerlid Van Berg vergelijkt de aanpak van Chipsoft in een voorbeschouwing op NPO radio op de documentaire Dodelijke Zorg met een wereldstekker. “Chipsoft levert niet die wereldstekker, maar verkoopt je steeds opnieuw één kleine koppeling voor hoge prijzen”, legt ze uit. “Ik heb in de tijd dat ik kamerlid ben eigenlijk nog nooit een tevreden klant van Chipsoft gesproken.”
Ze pleit dan ook voor het inrichten van een totaal nieuw softwaresysteem voor ziekenhuizen dat in staat is om nationaal en internationaal effectief gegevens uit te wisselen. “Dat gaat ongeveer 500 miljoen kosten maar dat geld is uiteindelijk snel terugverdiend met het geld dat ziekenhuizen uitsparen aan hun ICT-leverancier.”
De irritaties, met name over leveranciersafhankelijkheid, leidde in maart 2022 al tot een marktverkenning van ACM. Uiteindelijk werd die verkenning door de voorzieningenrechter tegengehouden na een klacht van één van de EPD-leveranciers. Later was er opnieuw ophef toen kamerlid van den Berg (CDA) vragen stelde over de marktsituatie van EPD-leveranciers en daarbij expliciet verwees naar een artikel van NRC waarin Chipsoft centraal stond.
Softwaresysteem & ACM
Later kwam er een leidraad van ACM, die laat zien wat er nu eigenlijk wel en niet mag op zorg-ICT-markten. ‘Machtsmisbruik kan bijvoorbeeld ook zijn dat koppeling met andere systemen lastig wordt gemaakt, onredelijke contractvoorwaarden worden opgedrongen of er sprake is van exorbitante prijsstellingen. ICT-leveranciers en zorginstellingen kunnen hun gedrag toetsen aan de leidraad en indien nodig aanpassen. Zorgaanbieders kunnen volgens de ACM óók meer tegenwicht bieden aan de sterke positie van ICT-leveranciers. Ze kunnen onder meer hun kennis, ervaring en inkooppositie bundelen door betere samenwerking.’
Marktwerking
Begin september 2022 was er wederom het nodige te doen omtrent de gesloten systemen van ICT-leveranciers. In het rapport ‘Marktwerking in de zorg-ICT-Markt’ van Deloitte staat bijvoorbeeld dat gegevens tussen verschillende zorgprofessionals probleemloos moeten kunnen worden uitgewisseld.
‘Het is daarom belangrijk dat de functionaliteit van systemen gescheiden wordt van de data-uitwisseling’, aldus het rapport. Zodra de systemen open zijn voor vlotte data-uitwisseling, bijvoorbeeld door regulering van de overheid, kan de marktwerking dan weer vlot worden getrokken.’
De discussie over ICT-leveranciers wordt door uitgelekte informatie uit de documentaire ‘Dodelijke Zorg’ alleen maar heftiger. De documentaire wordt vanavond (15-9) om uitgezonden maar kan ook teruggekeken worden. In het programma komt onder meer een specialist aan het woord die stelt dat bij borstkanker regelmatig gegevens een veertigtal keer moeten worden overgetypt. Een situatie die de kans op ernstige fouten onnodig verhoogt, maar effectieve uitwisseling van gegevens lukt dus vaak niet.
Geheel nieuw softwaresysteem?
Zelfs informatie uit het eigen softwaresysteem halen lukt niet vanzelf, maar alleen als daar stevig voor wordt betaald, zo wordt gesteld. Doordat de info niet altijd goed gedeeld kan worden overlijden op SEH’s volgens een schatting van een arts 650 tot 1300 mensen per jaar. In die zin is het ontbreken van gegevens dus letterlijk dodelijk waarmee de titel van de documentaire meteen is verklaard.
Kamerlid Van Berg debatteert vanavond met minister Kuipers over de Wet Elektronische Gegevensuitwisseling in de Zorg (WEGIZ) en hoopt ‘dat er aan deze bedrijven veel strengere eisen worden gesteld als het gaat om de gesloten architectuur van de systemen.’ Ook stuurt zij aan op een vergunningsstelsel waarmee de minister de markt beter in het gareel kan houden. Maar liefst zou zij dus een geheel nieuw systeem zien.
