De Europese verordening EHDS (European Health Data Space) gaat nieuwe mogelijkheden bieden voor toepassingen die zorgprofessionals kunnen ondersteunen en werk uit handen kunnen nemen. Dat was een conclusie tijdens het IHE bijeenkomst afgelopen oktober. Een goed voorbeeld is beslisondersteuning door geautomatiseerd relevante informatie uit gespreksvastlegging te halen. “Dit is precies wat de EHDS beoogt: een versnelling van digital health. Het doel is om data te laten stromen.”
Martijn Bouwer, internist in het LUMC en verbonden aan start-up Autoscriber, gaf een voorbeeld van een toepassing die kan profiteren van de verplichtingen én kansen die de EHDS kan geven om data te laten stromen voor primair en secundair gebruik. Het gaat om software die gesprekken in de spreekkamer van de arts vast kan leggen, samenvatten en waar mogelijk vastleggen als gestructureerde data. De volgende stap is dat de software ook automatisch uit de patiëntsamenvatting, de anamnese en de resultaten van eventueel aanvullend onderzoek suggesties doet voor de diagnose.
“De kans dat een patiënt die zich meldt op de SEH met pijn op de borst een hartaanval heeft, is 5 procent”, schetste Bouwer als voorbeeld. “Is die patiënt echter man, rookt die al vrijwel zijn hele leven, heeft hij overgewicht en een hoge bloeddruk, dan kan die kans oplopen tot wel 70 procent. Door al die informatie geautomatiseerd uit het patiëntendossier te halen en te analyseren, wil Autoscriber decision support gaan aanbieden aan artsen. De software geeft straks ook aan welke informatie ontbreekt om een goede diagnose te stellen, zodat je als arts direct weet welk aanvullend onderzoek je moet doen.”
Data gaat vliegen
Itte Overing, jurist bij ICTRecht en gespecialiseerd in gezondheidsrecht, toonde zich enthousiast over dit soort oplossingen, die in haar ogen pas echt gaan vliegen als de EHDS een feit is. “Dit is precies wat de EHDS beoogt”, stelde zij: “Een versnelling van digital health. Het doel is om data te laten stromen. Als je dit op de juiste manier invulling geeft, dan kun je het hele model waarop we nu zorg leveren veranderen. Dan kun je de zorg opnieuw intekenen. Dat is hoog tijd, want het huidige model is 120 jaar oud en loopt tegen zijn grenzen aan.”
Overing ging ook dieper in op het secundaire gebruik van data, waar volgens haar grote kansen liggen om met AI onderzoek te doen naar onder meer ontstaansoorzaken van ziekten en betere behandelingen. Betere uitwisseling van en toegang tot data voor secundair gebruik is een van de kernpunten van de EHDS.
“De belofte is dat onderzoekers straks eindelijk toegang hebben tot de grote datasets die zij nodig hebben om hun algoritmen te trainen. Ik ben daar als jurist erg enthousiast over. Onder sommige zorgverleners leeft de angst dat het medisch beroepsgeheim volledig op de helling gaat. En ja, er komt een herziening. Een herziening die beter past bij de huidige tijd. Maar nee, dat betekent niet dat privacy geen issue meer is. Want ‘Europa’ heeft juist gezocht naar een manier die enerzijds voldoende ruimte biedt aan zorginnovatie, en die anderzijds de privacy van patiënten beschermt. Daar is de EHDS in mijn ogen goed in geslaagd.”
Belangrijke show stopper
Het medisch beroepsgeheim was tot nu toe volgens Overing een belangrijke show stopper voor AI. Dat op zich zeer belangrijke beroepsgeheim staat momenteel in de weg dat data die de ene zorgverlener vergaart, kan worden gedeeld met een andere partijen die op basis van die data wetenschappelijk onderzoek willen doen of behandelmethoden willen verbeteren. De patiënt moet hier specifiek toestemming voor geven (opt-in), wat lang niet alle patiënten doen. Vaak omdat zij niet begrijpen wat dit betekent of bang zijn voor misbruik.
Hierdoor groeiden niet alleen datasets veel langzamer dan zou kunnen, ook kruipt er onherroepelijk bias in de data. Want de mensen die wél toestemming geven, komen veelal uit een andere bevolkingslaag dan de mensen die toestemming weigeren. Daardoor vormen de datasets over bepaalde patiëntpopulaties vaak geen goede dwarsdoorsnede van alle patiënten, met alle gevolgen voor de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek van dien.
Voor de EHDS geldt juist een opt-out: als patiënten niets doen, dan mogen de in de EHDS beschreven datasets worden uitgewisseld met andere zorgaanbieders voor primair gebruik of met een Health Data Access Body (HDAB) voor secundair gebruik. Het secundaire gebruik zal altijd worden gedaan op basis van geanonimiseerde (of als dat niet kan gepseudonimiseerde) data. Bovendien heeft Nederland een uitzondering gevraagd en ook gekregen voor het menselijk genoom. Omdat die data zo gevoelig zijn, geldt hiervoor een opt-in.
