Het is dé oplossing om de zorg te ontlasten: preventie. Als we precies weten wie we wanneer en op welke manier moeten behoeden tegen welke aandoening, dan zijn we klaar. Stel je eens voor: een wereld waarin geen artsen meer nodig zijn! Dat kun je je vandaag de dag niet voorstellen. En begrijpelijk, want deze wereld is nog erg ver weg.
Een veelgenoemde oorzaak waardoor preventie niet werkt is het ‘wrong pocket dilemma’: de baten komen niet terecht bij de partij die de kosten maakt. Er moet een goede businesscase zijn voordat er geïnvesteerd kan worden in preventie. Maar zelfs als die businesscase er wel is, is het nog geen gesneden koek. Preventie vraagt namelijk ook een inspanning van de patiënt zelf. En dat blijkt vaak lastig. Neem bijvoorbeeld mensen die na een leveraandoening een levertransplantatie ondergaan.
Schrijnend zijn de onderzoeksresultaten van MDL-arts dr. Koek, waaruit blijkt dat na een levertransplantatie bij 30% van de patiënten opnieuw een leververvetting met ontsteking ontstaat. Onder meer omdat ze onvoldoende in staat zijn hun leefstijl te veranderen.
Toen ik klein was zag ik op televisie een reclame die me vreemd voorkwam. Het was begin jaren negentig. In beeld zag ik de wereldbol met twee handen eromheen, één boven de wereld en één er onder. Vervolgens kwam de tekst in beeld: ‘een beter milieu begint bij jezelf’. Deze aanspraak op het ik snapte ik niet echt als kleine jongen: waarom zou ik beginnen met het maken van een beter milieu? En: wat doet het er eigenlijk toe wat ik doe aan het milieu?
In die tijd was ‘bezorgd zijn om het milieu’ hoofdzakelijk iets voor mensen die we ‘geitenwollensokken’ noemden. Inmiddels behoor je in Nederland tot een hele kleine minderheid als je je niet bekommert om het milieu. Achteraf bezien, heeft deze campagne een belangrijk zaadje geplant dat gegroeid is tot een sterk gedachtegoed.
Zorg verlichten door preventie
Kijkend naar de zorg, en specifiek naar preventie, staan we misschien wel op een vergelijkbaar punt. Ja, we geloven dat preventie de oplossing kan zijn om de zorg te verlichten, ja we zien dat doeltreffende preventie echt werkt. Maar wie neemt hierin het voortouw? Bij wie ligt eigenlijk de verantwoordelijkheid van de gezondheid van de patiënt? Is dat de zorgverlener? Is dat de zorgbetaler? Of is het misschien de verantwoordelijkheid van de patiënt zelf?
Wanneer je ziek bent, dan is het voordehand liggend om het advies van de arts op te volgen. Het is eigenlijk geen keuze. Maar als je het over preventie hebt, dan blijkt dit een stuk lastiger, terwijl de gezondheidswinst soms zelfs groter is. Ja, het is terecht dat het een eigen keuze is om je wel of niet aan de adviezen van de arts te houden. Maar wordt die keuze wel gemaakt op basis van de juiste informatie?
Toen ik geen benul had van het broeikaseffect, toen ik niet wist wat plastic met de vissen in de oceaan deed, toen dacht ik geen twee keer na als ik een plastic flesje weggooide of thuis een lampje liet branden. En waarom zou ik? Het had geen directe betrekking op mijn dagelijkse leven. Inmiddels gebruik ik liever glazen flessen die ik kan hergebruiken, geniet ik ervan als mijn auto 1 op 20 rijdt en ja: de positieve businesscase is ook goed voor mijn portemonnee.
Mijn verantwoordelijkheidsgevoel voor de planeet zit al zo diepgeworteld dat ik er plezier uit haal als ik het gevoel heb daar een positieve bijdrage aan te leveren en dat ik het waardeer als anderen dat ook doen. Deze dynamiek is ijzersterk en ik ben ervan overtuigd dat dit ertoe zal leiden dat we, zij het nu, zij het binnen enkele generaties, naar een volledig duurzame samenleving zullen groeien – wereldwijd.
Betere zorg begint bij jezelf
Misschien wordt het tijd dat deze beweging zich vertaalt naar de zorg. Het zorgstelsel is niet houdbaar. Waar in Nederland nu 1 inwoner op de 7 ouder dan 65 is, groeit die ratio in 2040 uit naar 1 op de 4. Het is niet meer de verantwoordelijkheid van de zorgverleners en de zorgbetalers om het stelsel in de lucht te houden. Het is zelfs niet de verantwoordelijkheid van de politiek. Het is de verantwoordelijkheid van iedereen.
Die verantwoordelijkheid moet niet worden toegewezen, die verantwoordelijkheid moet worden genomen. Ik moet die verantwoordelijkheid nemen en jij moet die verantwoordelijkheid nemen. Tijd voor een nieuwe Postbus 51 campagne. Een witte achtergrond. Een rood kruis. Twee handen, één erboven, één eronder. En de tekst: Betere zorg begint bij jezelf.
