Het LUMC voert een onderzoek uit waarbij geherprogrammeerde stamcellen worden toegediend aan patiënten met een nieuwe donornier. Tijdens het onderzoek wordt in eerste instantie de veiligheid van de therapie getest. In een later stadium van het onderzoek wordt gekeken of de behandeling ook voorkomt dat de donornier wordt afgestoten. Het LUMC is het eerste ziekenhuis in Europa dat hieraan werkt.
Het was de Japanse onderzoeker Shinya Yamanaka die in 2006 de wereld van stamcelonderzoek op zijn kop zette. Hij ontdekte een manier om gewone lichaamscellen, zoals huid- en bloedcellen, in stamcellen te veranderen. Net als bij embryonale stamcellen kunnen deze zogenaamde geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPSC's) veranderen in elk celtype in het menselijk lichaam. Dit is mogelijk zonder dat er embryonaal materiaal nodig is om ze te maken. Deze ‘magische cellen’ worden dan ook beschouwd als de heilige graal in het stamcelonderzoek.
Honderd miljoen cellen
Voor de nieuwe celtherapie in het LUMC zijn die iPSC’s gebruikt. Die stamcellen worden al enige tijd gebruikt voor onderzoek naar ziekten en de werking van medicijnen. Maar, bij de behandeling van patiënten is de techniek nog maar zelden toegepast. Het LUMC is een voorloper in de ontwikkeling en de toepassing van behandelingen die gebruik maken van de techniek met iPSC’s.
De iPSC’s worden gemaakt bij het bedrijf Cynata Therapeutics. Door een paar eenvoudige aanpassingen worden ze in het laboratorium verwerkt tot volwassen cellen. Die cellen worden ook wel mesenchymale stromale cellen (MSC’s) genoemd. Een van de eigenschappen van MSC’s is dat ze het immuunsysteem kunnen aanleren om te vertragen. Hoofdonderzoeker en nefroloog Siebe Spijker legt uit dat patiënten hierdoor minder afstotingsmedicatie hoeven te slikken om de nier te behouden.
Het is de eerste fase van de studie waarin de onderzoekers vooral de veiligheid van de innovatieve therapie gaan testen. Nierpatiënten hebben daarom niet direct baat bij de nieuwe celtherapie. Het is de eerste keer in Europa dat er een therapie verkregen uit iPSCs wordt gebruikt bij patiënten met een getransplanteerde nier. Wereldwijd is het de tweede keer dat nierpatiënten worden behandeld met MSC’s verkregen uit iPSC’s.
Onbeperkte voorraad maken
Het LUMC heeft de kennis en faciliteiten om stamcelonderzoek op hoog niveau uit te voeren en innovatieve behandelingen zoals deze te ontwikkelen. Daarbij heeft het ziekenhuis ook een lange geschiedenis als het gaat om niertransplantatie en heeft het eerder succesvolle onderzoeken gedaan met MSC's uit beenmerg. Spijker legt uit dat die cellen werden verkregen door een beenmergpunctie. Dat is volgens hem nogal een vervelende procedure voor de donor. Vanwege de beperkte hoeveelheid cellen kan een donor in dit geval altijd maar één patiënt per punctie helpen.
Bij iPSC’s ligt dat anders. Ook dan heb je een donor nodig, maar vervolgens kun je daarvan de stamcellen in het laboratorium tot een onbeperkte voorraad blijven kweken. Je kunt daarmee veel meer patiënten helpen legt Spijker uit. Met iPSC’s zijn er dus veel mogelijkheden. Op dit moment maken ze in het LUMC er bijvoorbeeld mininiertjes van of insulineproducerende cellen in het lab. Spijker verwacht dat er in de toekomst misschien transplanteerbare nieren en andere organen van iPSC’s kunnen worden gemaakt.
