Na een leukemie behandeling is het belangrijk om te onderzoeken of er nog kankercellen in het beenmerg van patiënten aanwezig zijn. Dat bepaalt namelijk de prognose en een eventuele vervolgbehandeling. Het Isala kan dit onderzoek, dat voorheen werd uitbesteed aan het Amsterdam UMC, dankzij de komst van een flowcytometer nu in haar eigen laboratorium uitvoeren.
Het afgelopen anderhalf jaar heeft het Isala de flowcytometer uitvoerig getest en 'ingewerkt'. In deze periode werden alle beenmerganalyses zowel door het lab van het Isala als die in het Amsterdam UMC uitgevoerd. De uitkomsten weren met elkaar vergeleken en die bleken overeen te komen. Daarmee is de 'inwerktijd' van de flowcytometer met succes afgesloten en kan het Isala lab de betreffende onderzoeken nu volledig zelfstandig uitvoeren.
"Wij zijn zelf één van de grootste hematologische centra van Nederland en wij behandelen veel patiënten met leukemie. Dan moet je dit soort analyses eigenlijk zelf in de hand hebben. Anders ben je altijd afhankelijk van het tijdspad en de logistiek van een ander ziekenhuis. Sinds kort zijn wij dat dus niet meer", vertelt internist-hematoloog Geerte van Sluis.
Flowcytometer analyseert beenmerg
Patiënten die de diagnose leukemie krijgen worden doorgaans behandeld met chemo- of immunotherapie. Het doel van de behandeling is uiteraard het volledige herstel van de patiënt. Daarvoor moet de kanker helemaal uit het lichaam verdwijnen. Dat is cruciaal voor het al dan niet wegblijven van de ziekte nadat de patiënt hersteld is.
Om te kunnen bepalen of de kanker volledig uit het beenmerg verdwenen is, moet een MRD, of restziekte meting, uitgevoerd worden. "Om kleine beetjes restziekte in het beenmerg op te sporen, moeten we heel veel cellen analyseren. Op die cellen kijken we of er afwijkende eiwitstructuren aanwezig zijn", zegt klinisch chemicus Alice Gerrits.
Om deze cellen te kunnen detecteren wordt de flowcytometer gebruikt. Eerst worden cellen uit het beenmerg gelabeld met fluorescente antistoffen tegen specifieke eiwitstructuren. Die cellen worden vervolgens door de flowcytometer onderzocht. Het resultaat wordt grafisch weergegeven als een grote puntenwolk in verschillende grafieken. Die data wordt vervolgens door analisten onderzocht om te bepalen of er nog kankercellen in het beenmerg aanwezig zijn. "Het is echt zoeken naar de spreekwoordelijke speld in de hooiberg. Als die speld aanwezig is, kunnen wij die nu dus vinden dankzij een apparaat dat in korte tijd een paar miljoen cellen tegen het licht kan houden", aldus Alice.
Noodzaak vervolgbehandeling
Afhankelijk van het onderzoek at met behulp van de flowcytometer uitgevoerd wordt, kan bepaald worden of de kanker al dan niet volledig uit het lichaam verdwenen is. Mochten daaruit blijken dat dit niet het geval is, dan wordt een eventuele vervolgbehandeling geadviseerd.
"Soms is het meteen duidelijk en weet je dat een patiënt stamcellen nodig heeft van een donor. Er is ook een tussengroep bij wie je twijfelt, eigen stamcellen of toch stamcellen van een donor. Deze grondige analyse van het beenmerg bepaalt die beslissing. Een stamceltransplantatie van een donor heeft aanzienlijke risico’s en dat risico neem je alleen als de kans dat de leukemie anders terugkomt erg groot is", legt Geerte uit.
