Via een nieuwe techniek met kleurstof kunnen prostaatkankercellen oplichten tijdens operaties. Zo kunnen chirurgen de kankercellen beter vinden en gerichter verwijderen. Een nieuwe kleurstof helpt chirurgen bij het vinden van prostaatkankercellen tijdens operaties. Door de nieuwe methode kan nog doeltreffender worden geopereerd. Elk jaar krijgen gemiddeld 13 duizend mannen in Nederland de diagnose. Prostaatkanker is daarmee de meest voorkomende vorm van kanker onder mannen in Nederland.
Bij niet uitgezaaide kanker behandelen artsen met radicale prostatectomie. Daarbij worden de prostaat en indien nodig de lymfeklieren in de buurt van de prostaat chirurgisch verwijderd. Meestal weten artsen voor zo’n operatie al ongeveer waar de kankercellen zitten omdat ze dit al via beeldvormingstechnieken zoals MRI en PET-CT hebben gezien. Maar deze beeldvorming kan niet tijdens de operatie worden gedaan. In dat geval moet de chirurg dan met het blote oog op zoek gaan naar kankercellen. “Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. De grotere plekjes vind je wel, maar de hele kleine van 3 millimeter of kleiner, dat is een groot probleem. Zo gebeurt het weleens dat chirurgen een plekje met kankercellen over het hoofd zien”, vertelt radioloog Jelle Barentsz van het Radboudumc in Nijmegen.
Fluorescerende molecuul
Om dit probleem op te lossen, hebben uroloog Freddie Hamdy van de Universiteit van Oxford in het VK en zijn collega’s een speciale kleurstof ontwikkeld. Ze publiceerden hun onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift European Journal of Nuclear Medicine and Molecular Imaging.
De kleurstof bestaat uit een fluorescerend molecuul dat is gekoppeld aan een molecuul dat de prostaatkankercellen herkent. Wanneer artsen de kleurstof injecteren, bindt die zich aan de kankercellen. Het fluorescerende deel geeft vervolgens licht wanneer chirurgen erop schijnen met een speciale lamp. Zo kunnen ze precies zien waar de kankercellen zich schuilhouden.
Onontdekt
De nieuwe techniek is eerst op muizen getest. Toen dat succesvol bleek, probeerden ze het ook bij mensen. 23 mannen met prostaatkanker kregen de kleurstof geïnjecteerd voor hun operatie. Daardoor vonden de chirurgen kankercellen die ze met het blote oog niet hadden ontdekt. Ook maakte de kleurstof duidelijk dat de kanker zich bij sommige patiënten al buiten de prostaat had verspreid. De kleurstof zelf gaf geen bijwerkingen. “We geven de chirurg een tweede paar ogen om te zien waar de kankercellen zich bevinden, en of ze zijn uitgezaaid”, zegt Hamdy in een persbericht. “Dit is de eerste keer dat we zulke fijne details van prostaatkanker in real-time kunnen zien tijdens een operatie.”
Robot voelt tumorweefsel
Vorig jaar heeft een onderzoeksteam van prof. dr. Fijs van Leeuwen van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) een NWO-subsidie van 1.328.429 euro gekregen voor medische technologie die een chirurgische robot tumorweefsel kan laten ‘voelen’. De robot kan tijdens een prostaatkankeroperatie ‘voelen’ of weefsel gezond of ziek is. Het team is vervolgens robotinstrumenten gaan ontwikkelen die de moleculaire samenstelling van prostaatkanker kan detecteren, zodat ingrepen in de toekomst preciezer uitgevoerd kunnen worden.
