Patiënten met spasticiteit hoeven sinds kort minder vaak naar het ziekenhuis omdat ze onderhuids een pomp hebben die lage doses spierontspannende middelen toedient. Het Erasmus MC, Rijndam Revalidatie en thuisziekenhuis Care4Homecare zetten deze techniek in bij bijvoorbeeld patiënten die multiple sclerose hebben. Vanuit een onderhuids op de rug aangebrachte mechanische pomp loopt een flinterdun buisje naar de met hersenvocht gevulde ruimte in het ruggenmerg.
De medicatie loopt door het slangetje en komt direct op de plek waar de spieren worden aangestuurd. De pomp is verbonden met streng beveiligde software waarmee de doses worden ingesteld. Spasticiteit komt voor bij mensen met aandoeningen zoals cerebrale parese, niet-aangeboren hersenletsel, een dwarslaesie en hereditaire spastische paraparese (HSP). Ook multiple sclerose (MS) kan spasticiteit veroorzaken Bij spasticiteit trekken de spieren onwillekeurig samen doordat reflexen afkomstig uit de hersenen zijn verstoord.
Hogere dosis bij tabletvorm
Een medicijn kan ervoor zorgen dat de spieren ontspannen. Dit medicijn kan in tabletvorm worden ingenomen maar dat zorgt volgens anesthesioloog-pijnspecialist Eugène Quant van het Erasmus MC voor bijwerkingen omdat je hoge doses nodig hebt. “Wij kunnen bij patiënten onderhuids een intrathecale medicijnpomp aanbrengen. Bij toediening via de pomp heb je maar een duizendste van de orale dosis nodig.”
Het pompsysteem met medicaties is op zichzelf niet nieuw. Ook patiënten met kanker krijgen dergelijke onderhuidse pompen aangemeten. Dan wordt er pijnmedicatie in gedaan. De werkwijze in het Erasmus MC voor patiënten met spasticiteit is wél uniek. Voor plaatsing van een pomp wordt de patiënt één dag opgenomen in het Erasmus MC. De anesthesist plaatst pomp onder plaatselijke verdoving en sedatie onder de huid in de rug van de patiënt. Vervolgens gaat de patiënt twee weken lang naar Rijndam Revalidatie om te leren omgaan met de pomp. Thuisziekenhuis Care4homecare komt in het vervolg thuis bij de patiënt om de pomp na te vullen.
Volledige narcose
In tegenstelling tot het voorbeeld in Rotterdam gaan patiënten op andere plaatsen in Nederland en in het buitenland onder volledige narcose om de pomp te plaatsen. Ze moeten in dat geval een paar dagen worden opgenomen. Voor de patiënten is dit onnodig belastend. In de werkwijze zoals dat in Rotterdam plaatsvindt, wordt de pomp aan huis of in de instelling bijgevuld Het Erasmus MC is het grootste centrum van Nederland dat deze ingrepen doet bij patiënten met spasticiteit. Quant: “Care4homecare heeft 900 patiënten met zo’n pomp onder haar hoede. Van hen hebben 400 tot 450 mensen hun pomp hier gekregen.”
Quant denkt dat meer mensen met spasticiteit gebaat zouden zijn met een intrathecale pomp. Volgens hem is er sprake van onderbehandeling, vooral bij patiënten met MS. Hij schat in dat tien procent van de patiënten die baat kunnen hebben bij zo’n pomp, er ook daadwerkelijk een heeft. Patiënten met MS krijgen de pomp doorgaans pas in een laat stadium, als de spasticiteit al geruime tijd bestaat en mensen vaak al in een instelling verblijven. De pomp is ook dan zeker zinvol, beklemtoont Quant.
“Bij MS worden de spasmen na verloop van tijd zo hevig dat het verzorgen van patiënten moeilijk wordt. Ze kunnen hun armen en benen nauwelijks meer buigen, waardoor dagelijkse dingen als wassen en aankleden heel zwaar is.” Als een patiënt met MS de pomp al krijgt wanneer de spasticiteit net begint, kan er een groot verschil worden gemaakt, denkt Quant. Volgens hem kan een patiënt met zo’n pomp langer op de been blijven en voor zichzelf zorgen. Revalidatieartsen kunnen daarbij helpen.
Computermodel
Neurologen van het Erasmus MC ontwikkelden vorig jaar samen met gezondheidseconomen een computermodel. Dit innovatieve model helpt hen bij het voorschrijven van de beste en goedkoopste MS-medicijnen aan patiënten. “Ons model schat dat we 50.000 euro per patiënt kunnen besparen als we de voorkeur geven aan ponesimod, dat volgens ons model optimaal werkt. Als je bedenkt dat 1 op de 750 mensen MS krijgt, kan dit veel zorgkosten besparen”, aldus neuroloog Joost Smolders. Ze schreven hierover in het wetenschappelijk tijdschrift Multiple Sclerosis and Related Disorders.
