De enorme en snel groeiende hoeveelheid medische data bieden ongekende mogelijkheden om meer en sneller inzicht te krijgen in zaken zoals ziekteverloop en behandeling op maat. Op welke wijze kunnen AI en data science de gezondheidssector helpen om met behulp van deze data van reactieve naar preventieve zorg te komen? Hoe kunnen drempels worden weggenomen om de belofte van AI op het gebied van meer regie voor mensen en betere diagnostiek voor zorgprofessionals weggenomen worden?
Dat is in een notendop het uitgangspunt van de white paper die wetenschappelijk instituut TNO eerder deze week uit heeft gebracht. De naam ervan, 'Stay healthy and in control of your data', beschrijft volgens TNO-onderzoekster Jildau Bouwman precies waar TNO op het gebied van zorg voor wil staan. “We willen partijen in de zorg, van wetenschappers tot zorgprofessionals helpen, de stap te zetten van het zorgen voor zieken naar het voorkomen dat mensen ziek worden.”
Transformeren zorg
Data science en AI worden momenteel al toegepast voor en in veel medische hulpmiddelen en oplossingen. Voorbeelden zijn AI-geassisteerde robotchirurgie, virtuele verpleegassistenten, beeldanalyse, workflow-verbeteringstaken en monitoring-apparatuur in het huis (zoals leefstijlmonitoring via sensors).
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) bracht deze week al een verkennend advies uit over de inzet van AI in de zorg. Zij pleit voor een tweesporenbenadering om zorgvuldig met onder meer ethische vraagstukken rondom AI om te gaan. TNO stelt in de nu uitgebracht white paper dat verdergaande toepassing kan helpen bij het transformeren van de gezondheidszorg en het beperken van de sterk stijgende zorgkosten.
TNO heeft de afgelopen jaren een rol voor zichzelf gevonden op het snijvlak van gezondheid en technologie. De white paper over toepassing van AI en datascience is daar een uitvloeisel van, evenals samenwerkingsverbanden zoals die de afgelopen jaren werden aangekondigd met het Nederlands Centrum Jeugd Gezondheid (NCJ) en het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Zo wordt samen met het LUMC gekeken naar hoe een betere leefstijl, ondersteund met algemene en persoonsspecifieke data, mensen kan helpen om gezond te blijven.
Betere inzichten
“Niet alleen ziekenhuizen en wetenschappelijke instellingen verzamelen grote hoeveelheden medische data,” stelt Bouwman. “Mensen kunnen en doen dat zelf ook, met behulp van devices zoals smartphones en wearables. Door die informatie te bundelen, kun je veel betere inzichten krijgen in hoe mensen gezond kunnen blijven. De zorg kan zo een veel grotere rol krijgen in preventie, in het voorkomen dat zorg nodig wordt.”
Het toepassen van slimme algoritmes en data science kan hier onder meer helpen op gebieden van interventie en diagnostiek. Juist AI kan hierbij helpen om op basis van algemene en persoonsgebonden informatie te komen tot interventie en diagnostiek op het niveau van subgroepen of zelfs een enkele persoon. “Denk daarbij aan een interventie voor iemand die aanleg heeft voor diabetes. Hoe kun je dat bij deze persoon voorkomen? Daar kan AI het onderscheid bieden, niet zozeer in het sneller doorzoeken van grote datasets.”
Vertrouwen nodig
Een hele belangrijke voorwaarde is dat er dan wel vertrouwen moet zijn. Vertrouwen van burgers dat er verantwoordelijk wordt omgegaan met data die zij ter beschikking stellen. Vertrouwen van zorgprofessionals dat de inzichten die zij krijgen ook echt kloppen. “Wij willen hier in helpen door het bieden van handvatten zoals met onze white paper: wat kan er allemaal al op het gebied van AI-toepassingen – nu nog beperkt – en waar kan het heen gaan met de juiste onderbouwing/uitleg van de data.”
Burgers in regie
Om vertrouwen te kweken bij burgers om wier data het gaat, stelt TNO dan ook voor om de wijze waarop data wordt gebruikt, volledig om te keren. Bouwman: “Nu is het zo dat mensen de vraag krijgen of zij data willen leveren. Het uitgangspunt moet zijn dat burgers de volledige regie en controle hebben over hun data en dat zij zelf bepalen of en zo ja, waarvoor die gebruikt wordt. Dat kan van wetenschappelijk onderzoek tot en met commerciële toepassingen zijn, maar altijd met uitdrukkelijke toestemming van de eigenaar.”
Dergelijk privacy-by-design moet ook worden ingebouwd in de datamodellen waarmee gegevens dan worden opgehaald bij de burgers. Die modellen moeten dan ook gevalideerd zijn, zodat iedereen zeker weet dat geanonimiseerde gegevens ook niet meer te herleiden zijn.
Personal health train
Een goed praktijkvoorbeeld hiervan is de personal health train, die ook in de white paper aan bod komt. TNO werkt hier samen met een groot aantal partijen in samen. Ook Zorginstituut Nederland heeft - in 2017 en 2018 – onderzoek gedaan naar de bruikbaarheid van het concept. Bouwman: “Waar het op neerkomt, is dat de data niet weggehaald wordt bij iemand en dan elders opgeslagen. Hij blijft bij de eigenaar, daar wordt de informatie al verwerkt in het model. Er wordt geen data meegenomen.”
Nu gebeurt dat wel, zoals je partijen als Facebook op grote schaal ziet doen, en weet je niet wat er met je gegevens gebeurt, stelt Bouwman. “Daar moeten we van af, want dat helpt het vertrouwen niet. Een burger of patiënt wil ook goede zorg krijgen en zijn of haar gegevens kunnen helpen bij het verbeteren van behandeling en diagnostiek. Maar dat moet kunnen zonder de regie over die gegevens te verliezen.”
Met de whitepaper mikt TNO op een breed publiek, stelt Bouwman. “Wij hebben het geschreven vanuit een breed perspectief. Wij staan tussen het bedrijfsleven en wetenschap in en kunnen als zodanig met beide partijen samenwerken of hen verbinden. Door te tonen wat de mogelijkheden maar ook de drempels zijn van het toepassen van Ai in de gezondheidszorg, willen we bijdragen aan de realisatie hiervan.”
Vergroten impact e-health
Onderzoeksinstituut TNO gaf in 2017 aan dat het de impact van digitale zorg / e-health verder wil vergroten. De organisatie stelt dat digitale zorg, ofwel e-health, steeds vaker wordt gezien als een soort heilige graal om effectieve en duurzame gezondheidszorg te realiseren, op basis van een combinatie van nieuwe technologie, apps en data.
Steeds meer instrumenten geven zowel patiënten als gezonde personen ondersteuning en adviezen over gezondheid en leefstijl. Daarnaast benutten zorgverleners, beleidsmakers en wetenschappers ook de via instrumenten zoals wearables, smartphones en andere instrumenten verkregen data en inzichten voor steeds beter voorspellende modellen. TNO stelde bij het aankondigen van zijn voornemens op e-health gebied te zien dat er meer impact te realiseren is door focus op vier gebieden van digitale zorg:
- Gepersonaliseerd ontwerp van digitale zorg is van belang om het gebruik te verhogen, vast te houden en het gezondheid bevorderend gedrag te ondersteunen.
- Geldige en betrouwbare voorspellende modellen voor gezondheid en ziekten. Zo integreert TNO persoonsgegevens, grote gezondheidsdatabases en domeinkennis tot een volledig overzicht.
- Geavanceerde data profiling via nieuwe en bestaande (big) data technieken om de technologieën robuust te maken.
- Gegevensbescherming en beveiliging ter bescherming van gebruikers, met behoud van interoperabiliteit en standaardisatie.
