Bij de inzet van technologie in de ouderenzorg is een verschuiving zichtbaar van harde naar zachte baten en van directe ondersteuning van cliënten naar het verbeteren van de werkomstandigheden van zorgprofessionals. Ook kunnen kosten en baten enorm verschillen per soort cliënt en ziektebeeld. Dat zijn enkele voorlopige conclusies uit een lopend onderzoek van kennisorganisatie Vilans in het kader van Anders werken in de Zorg Midden- en West- Brabant.
De studie omvat 12 zorgtechnologieën en kijkt onder meer naar antwoorden op vragen die veel aanbieders van ouderenzorg hebben, zoals: hoe verbeteren zorgtechnologieën zoals GPS-trackers, heupairbags, plannings- of keuzetools het werk van zorgverleners of de zelfredzaamheid van cliënten in de praktijk? Begin 2025 worden de resultaten van de huidige onderzoeken gepresenteerd in eindrapportages.
Kracht van regionale samenwerking
Anders Werken in de Zorg (AWIZ) heeft als doel om met minder tijd en inspanning, goede zorg en een fijne werkomgeving te blijven leveren. Hierbij wordt uitgegaan van de kracht van regionale samenwerking. Het doel van de beweging is om, met minder tijd en inspanning, goede zorg te blijven bieden voor een groeiende groep ouderen. Enerzijds door het inzetten op innovaties dat het werk voor de mede- werkers makkelijker maken. Anderzijds door het inzetten op het zelfredzamer maken van deze groep ouderen.
Door deze tweeledige aanpak gaat het om meer dan alleen innovatie ín de zorg. Ook wordt er hard gewerkt aan de transformatie van de zorgverlening aan ouderen. AWIZ is inmiddels uitgegroeid tot een landelijke beweging voor en door de zorg. In twaalf regio’s werken 137 zorgorganisaties samen binnen AWIZ. Zo sloten in september 2023 zich nog 16 Drentse aanbieders van ouderenzorg aan.
“In tegenstelling tot vorige jaren, vinden de onderzoeken nu niet binnen één, maar twee regio’s plaats”, vertelt Maud van Riel, programmamanager AWIZ West-Brabant. “Daar waar het kan, proberen we steeds meer bovenregionaal samen te werken. Dat heeft een aantal voordelen. Het voorkomt niet alleen dubbel werk, maar levert ook betere onderzoeksresultaten op. Doordat we de onderzoeken over meer organisaties kunnen verspreiden krijgen we ook meer data beschikbaar.”
Voordelen en verbeterpunten
Bij verschillende onderzoeken blijkt volgens Vilans duidelijk wat de voordelen zijn van bepaalde technologieën maar zeker ook wat beter kan. “Zo zien we een verschuiving in de redenen waarom de heupairbag (intramuraal) ingezet wordt”, stelt Tom van Hoesel, onderzoeker bij Vilans. “Voorheen lag de focus op de harde baten. Dus het voorkomen van heupfracturen en bijkomende kosten. Nu lijkt dit verschoven te zijn naar de meer zachte baten: het verminderen van valangst van de cliënten en het teruggeven van bewegingsvrijheid aan cliënten.”
Ook blijkt de impact van het invoeren van een technologie sterk te verschillen per cliëntprofiel en ziektebeeld. Voor het innovatieve hoeslaken zijn nu vijf cliëntprofielen opgesteld en zal gekeken worden naar de verschillende baten per type cliënt. Denk aan mensen die bedlegerig zijn, huidproblemen hebben of onrustig en overprikkeld zijn.
Paula Maat, regionaal projectleider Midden-Brabant, zegt hierover: “Eerder is er al een kosten-baten analyse gedaan voor het innovatieve hoeslaken, maar organisaties merken dat de balans tussen kosten en baten enorm kan verschillen per cliëntprofiel en ziektebeeld. We zijn dus erg benieuwd welke nieuwe inzichten dit onderzoek per type cliënt zal geven.”
Ondersteuning van zorgprofessionals
Bij zorgtechnologie gaat het daarnaast niet alleen om technologieën zoals slimme heupairbags of slimme incontinentieluiers, die direct ten goede komen aan de kwaliteit van leven van cliënten. Zo kan een AI-gedreven planningstool zorgprofessionals helpen bij het inzichtelijk krijgen van de geplande zorgtaken, de hoeveelheid tijd die het kost en het niveau van zorg die nodig is. Zorgprofessionals en -organisaties blijken dit als zeer waardevol te ervaren. ‘Dit inzicht opent ruimte voor een gesprek dat niet meer gebaseerd is op aannames, maar op inzicht in waar problemen of kansen liggen’, aldus Vilans.
Een ander voorbeeld van beslisonderbouwing is een app die ondersteunt bij technologiekeuze. Tijdens een interessant gesprek met een deelnemende organisatie werd volgens Vilans duidelijk dat veel van de technologiekeuzes gebaseerd waren op de kennis en kunde van één collega. ‘Door al die kennis in een app te zetten, krijgen meer mensen toegang tot de informatie. Zo kunnen méér collega's beter onderbouwde keuzes maken voor het inzetten van een passende zorgtechnologie.'
Procesonderzoek zorg op afstand
Bij het onderzoek naar zorg op afstand trekken twee processen onder de aandacht, aldus Vilans tot slot: van expert naar zorgprofessional (expertise op afstand) en van zorgprofessional naar cliënt. Dit procesgerichte onderzoek bekijkt hoe verschillende technologieën zinvol inzetbaar zijn en wat de meerwaarde kan zijn – wat per organisatie verschilt.
Alle onderzoeken lopen de rest van het jaar nog door. De eerste bevindingen en vervolgstappen van acht technologieën zijn samengevat in factsheets die op de website van Vilans te vinden zijn. Hierin zijn niet meegenomen de lopende onderzoeken naar bedsensoren, AI gedreven rapporteren en spraakgestuurd werken en rapporteren.
