De eerste fase in de digitalisering van de gezondheidszorg is nog niet voorbij of de tweede fase is al aangebroken. De eerste fase centreerde zich rond het digitaal ontsluiten van medische gegevens zoals in EPD’s. De tweede fase gaat over het integreren van al die silo’s met gegevens en het verbeteren van zorg op gebieden zoals volksgezondheid, wetenschappelijk onderzoek en precision medicine. “Het is een uitdaging om deze tweede fase op gang te brengen wanneer zorginstellingen de investeringen in de eerste fase moeten terugverdienen,” stelt Gartners Mike Jones.
De lichten staan op groen voor de CIO in de gezondheidszorg. dat is een van de uitkomsten van recent onderzoek van Gartner. Tegelijk groeit ook de verwachting dat CIO’s zorginstellingen zoals ziekenhuizen ondersteunen waar het gaat om digitalisering van informatie-uitwisseling, onderzoek, vormen van telehealth. Alles dat men nodig acht om de gezondheidszorg te verbeteren en kosten te beperken. De rol van digitalisering hierin is groeiende, stelt Mike Jones, research director healthcare & ICT van Gartner.
“Het gaat hier om het managen van verwachtingen en het omgaan met uitdagingen. De verwachtingen gaan vooral over hoe digitalisering en nieuwe technologie zoals AI, AR en robotica kunnen helpen om de gezondheidszorg te verbeteren. Mensen verwachten ook in de gezondheidszorg een digitale transformatie.”
EPD cruciaal fundament
Aan de andere kant van het spectrum staan de uitdagingen. Veel zorgaanbieders zijn nog bezig met de uitrol van een EPD en vergelijkbare systemen. Dit is geen digitale transformatie, maar een cruciaal fundament onder deze transformatie. “Deze zorgaanbieders zijn nog bezig met het terugverdienen van alle investeringen in het EPD of zijn zelfs nog bezig met de procesveranderingen die bij het gebruik van een EPD horen. Zij staan vaak niet te springen om nu al een vervolgstap te zetten.”
De cijfers van onderzoeken onder Europese CIO’s geven aan dat slechts één op de vijf zorgaanbieders al een duidelijke return on investment (ROI) heeft van alle investeringen in een EPD. Bijvoorbeeld in de vorm van minder fouten, lagere kosten, betere zorgkwaliteit, tijdsbesparingen voor zorgverleners en/of patiënten. Vier op de vijf zijn in het stadium waarin zij een ROI beginnen te zien. In 50 procent van de gevallen gaat het hier nog om een beperkte ROI.
Volgende digitale fase
Toch tekent zich al duidelijk de volgende fase van digitalisering van de zorg af. Daarbij gaat het om de inzet van nieuwe technologie zoals AI voor verbeterde diagnostiek en wetenschappelijk onderzoek, telehealth / monitoring op afstand, het combineren van gegevens uit EPD’s en andere systemen om patiënten beter of meer op maat te behandelen. Deze fase heeft een veel grotere impact dan alleen het invoeren van digitale systemen,” stelt Jones. “Het gaat hier om betere preventie van ziekten, het terugdringen van mortaliteit door chronische en andere ziekten, een betere kwaliteit van leven. Door op afstand en structureel mensen met hart- en vaatziekten of COPD te monitoren, geef je hen meer grip op hun behandeling. Ze besparen tijd doordat consulten overbodig worden. Artsen krijgen meer tijd voor kwalitatieve zorg. Eerder ingrijpen om verergering te voorkomen wordt mogelijk. De kosten gaan omlaag door minder ziekenhuisopnames en minder druk op de spoedeisende hulp.”
Jones wijst op een groeiend aantal pilots en gerandomiseerde proeven in onder meer het verenigd Koninkrijk, Canada, de VS en Helsinki die allemaal wijzen op een sterke verbetering van de efficiency van zorg en reductie van kosten door zorg-op-afstand in plaats van in het ziekenhuis. “Overheden in steeds meer landen pakken dan ook de handschoen op. Bijvoorbeeld door pilots met telehealth te faciliteren, wetgeving aan te passen, subsidies te verstrekken. Al 37 procent is hier nu mee aan de slag gegaan. Daarvan zag 17 procent binnen 18 maanden al duidelijk de eerste voordelen van de digitale versie van zorg.”
Opschaling pilots nog beperkt
De opschaling van dergelijke pilots, samenwerking tussen zorgpartijen, overheden, verzekeraars etc. blijft echter nog beperkt – zoals ook in Nederland opschaling lastig blijft. Waarom? Hiervoor gaan we terug naar de uitdaging waar Jones eerder aan refereerde. Hij neemt als voorbeeld ICT-investeringen in het Britse zorgstelsel. Bij publieke instellingen (NHS) gaat rond de 2 tot 2,5 procent van de totale omzet in ICT zitten, bij private instellingen rond de 4 procent. “Als dat geld nog zit in het EPD en het beheer hiervan, kan het niet besteed worden aan de tweede fase van digitale transformatie. De financiële en andere hulpbronnen van organisaties in de zorg zijn beperkt.”
Daarnaast kan veranderingsvermoeidheid verdere digitalisering parten gaan spelen. Wanneer er al veel processen ingrijpend veranderd zijn door het invoeren van een EPD, zullen mensen vaak niet zo snel klaar zijn voor nieuwe ingrijpende
veranderingen in de manier waarop ze werken. Jones pleit dan ook voor geleidelijke digitalisering. Bijvoorbeeld het inbouwen van videoconferencing aan de rand van een EPD, om zo een videospreekuur mogelijk te maken. “Dit zien we ook al meer gebeuren. Veel ziekenhuizen hebben al dergelijke videoconferencing mogelijkheden. Het combineren ervan met een EPD is dan geen al te grote stap.”
Opbrengst digitalisering landt verkeerd
Een belangrijke hindernis bij het investeren in digitalisering of e-health kan zijn dat de opbrengst van de investeringen niet altijd terecht komt bij de partij die het geld investeert. Wanneer bijvoorbeeld een ziekenhuis investeert in zorg-op-afstand, dan betekent dit wellicht dat er minder consulten nodig zijn. Zelfs als een digitaal consult even zeer vergoed wordt als een fysiek consult, betekent dit toch een lagere omzet voor het ziekenhuis. Dat geld blijft dan bijvoorbeeld in de kas van de zorgverzekeraar.
“Dat betekent dat er goede afspraken nodig zijn met alle betrokken partijen, zoals zorgverzekeraars en overheden. Een ziekenhuis heeft minder stimulans om te investeren in e-health wanneer dit betekent dat de omzet daalt. Daarom zijn er goede afspraken nodig dat de opbrengsten op een andere manier terugvloeien, zodat een ziekenhuis toch profiteert van investeren in digitalisering. “Bijvoorbeeld een vergoeding voor een ziekenhuis per hoofd van de bevolking in de regio, zodat iedereen profiteert van e-health.”
