‘De zorg verandert, nu nog de wijze van financiering’

Innovaties in de zorg zijn essentieel om de zorg beschikbaar, betaalbaar en toegankelijk te houden. Zeker nu de opgaven van het Integraal Zorgakkoord (IZA) er liggen. En innovaties voor de zorg, die zijn er zeker: robots, thuismonitoring, online spreekuren, noem maar op. Maar al deze toepassingen kosten ook geld. Wie gaat dat betalen? Of beter gezegd: hoe wordt dat gefinancierd? Volgens Rutger Hoogbergen, commercieel directeur van MediLease, wordt het de hoogste tijd dat er in de gezondheidszorg uit een ander ‘financieel vaatje’ wordt getapt. Wat hem betreft uit het vaatje ‘budget voor personeelskosten’.

Volgens Rutger wordt de zorg nog op een traditionele manier gefinancierd. Dat strookt niet met de invoering van innovatieve oplossingen, zoals het investeren in automatisering en digitalisering en in de aanschaf van robots die het werk kunnen overnemen van personeel. “Normaliter zit je vast aan allerlei bindende afspraken en voorwaarden van een conglomeraat van banken.”

Veel bewegingsvrijheid voor zorginstellingen is er dus niet. Bij de investeringen in automatisering, digitalisering en in de aanschaf van robots is het effectiever en efficiënter om een huurcontract voor vijf jaar af te sluiten. Dan kun je de uitgaven uitsmeren en terugverdienen. Dat is beter dan wanneer je eenmalig een enorme uitgave doet. “Zo heb je meer armslag om de transitie te verbeteren en dus ook te versnellen”, legt Hoogbergen uit. 

Organisatieverandering

Nu we met z’n allen gemiddeld genomen ouder worden en daardoor relatief meer ziektes krijgen, hebben we ook langer en meer zorg nodig. Daarbij is er een toenemend tekort aan personeel. En mede automatisering en digitalisering kan meehelpen om deze problemen het hoofd te gaan bieden. Deze organisatieverandering – want dat is het eigenlijk – raakt ook de financiering. 

“In sommige gevallen kunnen mensen al worden vervangen door ICT-toepassingen, software en robots. Dan is het toch veel logischer dat deze uitgaven uit de personeelskosten wordt gefinancierd en niet uit de investeringskosten? Het betekent sowieso dat je op de lange termijn bespaart op het personeelsbudget. ICT-toepassingen kunnen het werken in de zorg ook leuker maken want de saaiere, repetitieve taken komen op het takenlijst van die computer of robot te staan. “Verpleegkundigen kunnen meer zorg besteden aan de mensen”, voegt Hoogbergen toe. 

Rekenvoorbeeld: 0,5 vs 10 procent

Om zijn visie meer te laten spreken, geeft Hoogbergen een rekenvoorbeeld. Hij gaat daarbij uit van een investeringsbudget van 40 miljoen euro voor medische apparatuur per jaar voor een academisch ziekenhuis. Dat ziekenhuis heeft 17.000 mensen in dienst en dat betekent een jaarlijks personeelsbudget van meer dan 800 miljoen per jaar. 

“Stel, er komt dan een additionele investering in personeel-besparende apparatuur zoals digitalisering, automatisering of robots van bijvoorbeeld 4 miljoen euro (10%) extra, wat niet is gebudgetteerd.” Dit moet vervolgens worden afgewogen tegen andere uitgaven zoals nieuwe medische apparatuur van het ziekenhuis. Daarmee zal een financieel directeur niet blij zijn en niet vooraan willen staan om te gaan investeren in die extra ICT-gerelateerde uitgaven. 

Maar dan kom je bij de HR-manager met hetzelfde verhaal: ‘Ik kan je helpen met de personeelsbezetting, namelijk het inzetten van digitalisering, automatisering of robots. Het werk wordt voor de mensen leuker en afwisselender en ze kunnen meer aandacht besteden aan, dat waarvoor ze eigenlijk in de zorg zijn gaan werken, het welzijn van de mens. En om dat te kunnen bewerkstelligen heb ik een half procent van je personeelsbudget van 800 miljoen nodig, namelijk 4 miljoen euro. 

“Wat denk je dan wat de HR-manager zegt? Die is natuurlijk superblij dat met een relatief kleine uitgave het personeel kan worden ontlast. Bovendien, de HR-manager heeft wel het budget om personeel aan te stellen, maar goed personeel is moeilijk te krijgen. Dat geld blijft hoogstwaarschijnlijk toch onaangeroerd”, stelt Hoogbergen. “Je krijgt dan een heel andere discussie: of je vraagt een half procent bij de HR-manager of je doet een beroep op de financieel directeur waarvan je 10 procent extra vraagt van het investeringsbudget.”

Grotere stappen

Als je het hebt over transitie in de zorg, dan kun je volgens Hoogbergen grotere stappen zetten door anders om te gaan met het inzetten van je geld. “Voor ander resultaat is anders doen en anders denken nodig. Je zou je nog kunnen afvragen of we dan wel de robot op sollicitatiegesprek willen laten komen. Maar ook dat lijkt overbodig en bespaart dus tijd en geld”, lacht Hoogbergen.  

‘Interessante route’

De visie van Rutger hebben we voorgelegd aan Lucien Engelen, strateeg in zorginnovatie voor onder meer Deloitte, Vodafone en het Laurentius Ziekenhuis Roermond.

“Ideeën in de maatschappij veranderen. Tegenwoordig zie je meer verschuiving van bezit naar gebruik. Neem bijvoorbeeld de swapfiets, de deelscooter of een wasmachine die je niet koopt maar huurt. Waarom passen we dat niet toe als we het over mens besparende technologie in de zorg hebben?”

“In de zorg denken we nog niet zo. Aan de ene kant komt dat door beperkingen in de afspraken met verzekeraars, overheid, banken. Maar aan de andere kant komt dat ook door gewoonte: ‘omdat we het altijd al zo deden’. We zien veel uitdagingen om innovaties en technologie betaald te krijgen, die we voor een deel vaak terug willen laten komen in de ‘business case’ uit besparing op personeel. Maar waarom niet een deel van je personeelsbudget reserveren voor de inzet van technologie. Het zou zeker voor de komende periode de transformatie kunnen versnellen.”

“Ik kan nog niet helemaal duiden of er nu écht beperkende zaken zijn die dit voorkomen, of dat het in onze hoofden zit. Het zou een interessante route zijn om de gedachte die Rutger hier neerlegt bij een aantal investeringen te verkennen. Zeker nu we gewoon niet de mensen hebben om alles te kunnen doen in de zorgverlening. Dit alles staat uiteraard los van alle andere stappen die we zeker móeten zetten om het werken in de zorg aantrekkelijk te houden en aantrekkelijker te maken.”