In vrijwel elk vakgebied speelt ICT een steeds grotere rol. Zo ook in de zorg. De recente doorbraak van generatieve AI als systeemtechnologie, zoals omschreven door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid1, verandert vakgebieden drastisch en biedt mogelijkheden, bijvoorbeeld in het kader van personeelstekorten. Maar ook daarvoor is gedegen kennis van ICT nodig. Dat creërt een groeiende vraag naar ICT’ers die vakbekwaam zijn in de desbetreffende context, zoals in de zorg. Je hebt dus mensen nodig die zowel op het betreffende vakgebied, als op het gebied van ICT bekwaam zijn. De verwachting is dan ook dat de vraag naar naar dit soort context-bekwame ICT’ers gaat toenemen. De overheid erkent daarom de noodzaak dat onderwijsinstellingen meer aandacht hebben voor het dreigend personeelstekort in de techniek- en ICT-sector.
Het onderwijs kent inmiddels verschillende opleidingen die ‘ICT in context’ aanbieden, zoals domotica, bio-informatica en medische informatiekunde. Er is daarbij behoefte aan professionals die op verschillende niveau’s kunnen werken, van praktisch - tot wetenschappelijk geschoold. En aan personeel dat zowel de ICT als de context waarin de ICT wordt toegepast, begrijpt.
Om dit type professionals te kunnen opleiden, is er gezocht naar een opleidingsvorm die meer generiek is. Niet zoals nu doorgaans het geval is: namelijk dat binnen elk vakgebied een ICT crossoveropleiding wordt aangeboden. Met een cross-over opleiding bedoelen we een extra kwalificering die ICT en het betreffende vakgebied combineert. Wat we – als bijvoorbeeld lectoren - liever zien, is geintereseerde studenten uit allerlei contexten, zoals de zorg, de mogelijkheid bieden om hun basisprofiel echt te gaan mixen met ICT in elke mate die gewenst is. Dit geeft de mogelijkheid allerlei crossovers vorm te geven met ICT, bijvoorbeeld met paramedische beroepen, financial control of psychologie.
Cross-over opleidingen
Om dit soort opleiding tot stand te kunnen brengen, is een analyse over de onderwijsvorm gemaakt. De mogelijkheden zijn breed. Het onderwijs kan worden gegeven in de vorm van een minor. Daarvoor moeten dan binnen de opleidingen mogelijkheden worden gecreëerd. Ook een aanvullende master behoort tot de mogelijkheden, evenals een volledige, brede opleiding waarin een zekere context wordt gemixt met veel ICT vanaf de start.
Vooralsnog is de variant die ‘Flex’ wordt genoemd als meest kansrijk uit de analyse gekomen. Een student start met een opleiding in een bepaald domein, zoals de zorg, en kan dan overstappen naar een zogenaamde transitieopleiding, waarin ICT en het domein zijn vervlochten. Hierbij kan de student - liefst na de propedeuse - op elk moment van de domeinopleiding overstappen naar de transitieopleiding en het domein gaan mengen met ICT. Voordeel van deze variant is dat de student al met domeinkennis binnenkomt en dat het zo flexibel mogelijk aansluit op de behoefte van de student en het bijbehorende beroepenveld.
Als onderliggend onderwijskundig model is gekozen voor het ‘Open learning model’3 van Fontys ICT, waarbij uitdagingen uit het veld de basis zijn van het leren van de student. Alles wat de student doet, speelt zich af in een echte praktijksituatie en heeft een stakeholder uit het beroepenveld. De praktijk speelt dus een zeer belangrijke rol en is intensief betrokken bij het onderwijs. Dit model is bijzonder flexibel en heeft de mogelijkheid om vrijwel alles wat de student nodig heeft in een leersituatie aan te bieden.
Randvoorwaarden
Het onderwijs organiseren zoals hierboven is beschreven, is een bewezen en goedwerkende manier. Randvoorwaardelijk daarbij is een goede samenwerking tussen het werkveld en de opleidingen. Het werkveld moet als betrokken stakeholder optreden. Tegelijkertijd levert de wisselwerking tussen student en werkveld voor beide partijen kennis en ervaring op. De opleidingen moeten hun domeinkennis inbrengen en een rol spelen in het coachen van de studenten binnen de transitieopleiding.
Binnen Fontys ICT zijn al samenwerkingsverbanden met meer dan honderd bedrijven en instanties: van technische IT-bedrijven en interactieve kunstbedrijven tot zorginstellingen tot zakelijk dienstverleners. Op dit moment loopt er een eerste experiment waarbij de samenwerking is gezocht met verpleegkunde, journalistiek en financial control. De eerste studenten participeren binnen dit experiment nog in een ‘minor’-vorm. De eerste opleidingen waar we een echte transitieopleiding willen gaan starten binnen Fontys, zijn onder meer paramedische-, sport- en economische opleidingen.
Gezien de behoefte aan profesionals die zowel het domein (zoals zorg, sport, economie) als ICT beheersen, is het idee om een macro-doelmatigheidstoets4 en croho-aanvraag5 te doen. In aanloop naar een volwaardige opleiding worden er experimenten gestart met een beperkt aantal studenten en medewerkers van de deelnemende instituten. Zo wordt bekeken of deze onderwijsvorm succesvol is en of studenten op deze manier op het gebied van ICT en hun eigen domein voldoende geschoold raken.
Op deze manier hopen we toekomstige beroepsbeoefenaars op te leiden die de twee ‘talen’ - die van hun vakgebied en die van ICT - goed verstaan. Daardoor kunnen zij de mogelijkheden, kansen maar ook bedreigingen en beperkingen van ICT binnen hun vakgebied veel beter inschatten en toepassen.
Aanpak van personeelstekorten
Uitdagingen zoals personeelstekorten spelen trouwens niet alleen in de zorg, maar ook in veel andere vakgebieden. Dit dreigend tekort aan personeel kan volgens de overheid ook de energietransitie, de digitalisering en de verduurzaming remmen en daardoor de concurrentiepositie van Nederland verslechteren. Het kabinet kwam om die redenen met het Actieplan Groene en Digitale Banen, waarmee het personeelstekort samen met werkgevers en onderwijs wordt aangepakt2. Kortom: in diverse vakgebieden is er een toenemende behoefte aan mensen die zowel de context als ICT begrijpen.
CV
Eric Slaats is associate lector ICT bij Fontys Hogescholen.
