Digitalisering heeft uiteenlopende gevolgen op de Nederlandse samenleving. Ook voor onze ooggezondheid betekent een toenemend digitale wereld dat er veel veranderd. Terwijl veelvuldig naar beeldschermen kijken op termijn niet goed voor de ogen blijkt te zijn, brengt digitalisering ook ontwikkelingen met zich mee in de e-health sector die onze ooggezondheid ten goede kunnen komen.
Uit onderzoek van het Erasmus MC bleek vorig jaar al dat Rotterdamse kinderen in groeiende aantallen bijziend worden door langdurig kijken naar digitale apparaten als tablets en smartphones. Maar liefst 25 procent van 13-jarigen kon niet goed zien in de verte. De prognose is dat wanneer deze groep volwassen wordt, meer dan 50 procent bijziend is—en dus een bril nodig heeft. In de rest van Europa vindt een vergelijkbaar proces plaats. In delen van Azië zijn de aantallen bijziende kinderen en jongvolwassenen nog groter.
Omdat het kijken naar smartphones of tablets onze aandacht vaak volledig opeist, betekent dit dat we kortweg erg geconcentreerd en gedurende lange periodes naar een object staren op korte afstand van onze ogen. Tijdens het intensief kijken naar een beeldscherm wordt er minder met de ogen geknipperd dan op andere momenten, waardoor de ogen beginnen uit te drogen. Dit zorgt voor een onregelmatige traanlaag, met jeuk en irritaties tot gevolg.
Groter risico bijziendheid door smartphones
Bij kinderen en jongeren, wiens ogen nog in ontwikkeling zijn, betekent overmatig smartphone- en tablet-gebruik dat de ogen zich dusdanig aanpassen dat risico op bijziendheid toeneemt. De oogbol groeit dan op een manier die niet langer correspondeert met het brandpunt waarin lichtstralen samenvallen in het oog. Het brandpunt komt bij bijziendheid namelijk vóór het netvlies te liggen, waarna objecten in de verte wazig worden waargenomen.
Voor kinderen en jongeren is een gebrek aan daglicht een bijkomende factor in de ontwikkeling van bijziendheid. Bovendien is dit gebrek aan daglicht vaak onlosmakelijk verbonden met overmatig naar beeldschermen kijken, wat veelal binnenshuis gebeurt. Toch blijkt de voornaamste factor in de ontwikkeling van bijziendheid nog altijd de genetische aanleg te zijn. Digitalisering eenvoudigweg als boosdoener wegzetten is dus wellicht te eenvoudig.
Digitalisering biedt ook oplossingen
Daarnaast zijn er met de voortschrijdende digitalisering ook ontwikkelingen op e-health gebied met betrekking tot onze ooggezondheid te bekennen. Deels wordt er met behulp van kunstmatige intelligentie software ontwikkeld die kan helpen bij het interpreteren van OCT-scans. En deels wordt er ingesprongen op de negatieve aspecten van overmatig beeldschermgebruik.
Zo experimenteert Google-dochter Deepmind met AI die met behulp van databases diagnoses kan voorspellen voor verschillende oogaandoeningen. In Londen werkt Google samen met Moorfields Oogziekenhuis aan software die oogaandoeningen kan herkennen. Met behulp van 15.000 OCT-scans en de bijbehorende diagnoses van artsen leerde de software zelf afwijkingen en ziektes herkennen.
Vervolgens gaf het programma een behandelingsadvies dat in 94 procent van de gevallen overeenkwam met een panel van gespecialiseerde artsen. En net zoals een artsenpanel meerdere specialisten afwegingen laat maken, zo levert ook de software een behandelingsadvies op basis van meerdere algoritmen, die elk een inschattingspercentage leveren over de zekerheid van hun diagnose. Het programma is nog niet in gebruik in ziekenhuizen, maar geeft een duidelijk voorbeeld van de manier waarop kunstmatige intelligentie kan worden ingezet voor medische doeleinden.
Digitale aanpak overmatig schermgebruik
Met betrekking op de nadelige effecten van overmatig schermgebruik zijn er verschillende apps verkrijgbaar die het blauwe licht dat smartphones, tablets en laptop uitstralen kunnen filteren. Voor laptops en tablets is er bijvoorbeeld de app f.lux, een programma dat met een geel filter het scherm minder fel en dus minder belastend voor de ogen maakt. Twilight is een app die voor smartphones hetzelfde doet. Vooral ’s nachts is zelfs de donkerste lichtstand van de telefoon vaak een behoorlijke inspanning voor de ogen, en met behulp van dit programma wordt het scherm met een rood filter donkerder gemaakt.
Inmiddels is veelal bekend dat het blauwe licht dat beeldschermen zonder filter uitstralen mensen wakker kan houden en tot slaapproblemen kan leiden, met name wanneer schermen worden gebruikt in het laatste uur voor het slapen gaan. Deze programma’s, alsmede oranje brillen die blauw licht blokkeren kunnen hierbij een uitkomst bieden.
Kortom: digitalisering zorgt voor snel groeiende problemen op het gebied van oogaandoeningen, met name myopie. Digitalisering kan tegelijkertijd een aanpak van deze problematiek bieden, denk aan apps die blauw licht uitfilteren. Het staren naar smartphones en tablets is echter niet het enige probleem: genetische factoren blijven een voorname rol spelen. Hier kan digitalisering op het gebied van AI specialisten en patiënten de helpende hand bieden: door oogproblemen sneller te detecteren en zo de kans op een succesvolle behandeling te vergroten.
