Digitale toepassingen maken het mogelijk om steeds meer ziekenhuiszorg op afstand (dichtbij huis of zelfs thuis) te leveren. Patiënt en ziekenhuis hebben hier baat bij. Zo kan digitalisering van ziekenhuiszorg voor een hogere productiviteit zorgen en daarmee de personeelstekorten verlichten. Dit blijkt uit onderzoek van het ING Economisch Bureau.
Drie op de vijf consumenten zouden volgens de studie de voorkeur geven aan ziekenhuiszorg thuis. Die uitkomst is in lijn met eerder onderzoek van ABN Amro (afgelopen juni) naar zorg-op-afstand voor chronische patiënten, maar is iets optimistischer dan onderzoek van Medicinfo. Deze meer recente studie (september) stelt dat vier op de tien Nederlanders zorg op afstand wil gebruiken.
Digitalisering ziekenhuiszorg verlaagt kosten
Ziekenhuisbestuurders zien volgens het onderzoek digitale vernieuwing als één van de belangrijkste manieren om de ziekenhuiskosten te verlagen. Wanneer ziekenhuizen door digitale vernieuwing elk jaar 1 procent productiever gaan werken, hebben zij in 2040 bovendien circa 60.000 medewerkers minder nodig. Jan Willem Spijkman, Sector Banker Healthcare van ING, zegt hierover: “Ziekenhuizen doen er goed aan in hun zorgverlening meer gebruik te maken van nieuwe digitale mogelijkheden. Het kan de zorg beter en efficiënter maken én de hoogoplopende personeelstekorten verminderen.”
Net zoals de hele zorgsector kampen ziekenhuizen met groeiende personeelstekorten. Dit komt mede door toenemende vergrijzing en de daarmee gepaard gaande groei van het aantal chronische ziektes. Investeringen van de sector en de overheid in meer personeel (via onder meer hogere salarissen, zij-instromers) zetten nog onvoldoende zoden aan de dijk.
Tot en met 2040 neemt de zorgvraag naar verwachting met zo’n 3 procent per jaar toe, schetst het ING-onderzoek. Zet de productiviteitstrend van de afgelopen vijf jaar door (0,4% productiviteitsgroei per jaar), dan zijn er in 2040 bijna 170.000 ziekenhuismedewerkers meer nodig (+57%). Omdat de beroepsbevolking in 2040 ruim 500.000 personen kleiner is dan in 2018, dreigen de personeelstekorten chronisch te worden, tenzij de productiviteit toeneemt. Een productiviteitsgroei van 1 procent per jaar zou de benodigde personeelsomvang in 2040 met circa 60.000 verlagen, zo is de verwachting. Economisch vergelijkbare landen hebben laten zien dat dit haalbaar is.
Minder behoefte aan zorgpersoneel
Efficiëntere zorgverlening kan de behoefte aan meer personeel in de zorg beperken. Het verhogen van de productiviteit kan door te investeren in meer of beter kapitaal of door slimmer (samen) te werken. De forse groei van het zogeheten digitale kapitaal sinds 1995 (+16% per jaar) heeft de arbeidsproductiviteit echter nauwelijks doen toenemen (+0,1% per jaar). Er is volgens de ING vooral in technologie geïnvesteerd die de zorg wel beter kan maken (door productinnovaties), maar niet direct efficiënter (door procesinnovaties).
Er zijn tegenwoordig voldoende digitale toepassingen die een efficiëntere manier van zorg verlenen mogelijk maken. Bijvoorbeeld door patiëntmonitoring op afstand en automatische signalering en opvolging bij een zorgbehoefte. Dit past bij de wens van veel zorgpartijen en de overheid om zorg daar te bieden waar dit het meest effectief en efficiënt is (Juiste zorg op de juiste plek).
Patiënten voeren zorg zelf uit
Verder kunnen patiënten steeds meer zorghandelingen zelf uitvoeren, zoals hartfilmpjes maken of hun bloeddruk meten, zodat een consult in het ziekenhuis achterwege kan blijven. Uit de consumenten-enquête van de ING komt naar voren dat bijna drie op de vijf respondenten periodieke ziekenhuiszorg liever thuis of dicht bij huis ontvangt (zoals bij de huisarts of in een gezondheidscentrum) dan in het ziekenhuis.
Digitale ziekenhuiszorg heeft kostenvoordelen door onder meer:
- meer preventie en snellere interventie,
- meer zorg vindt plaats buiten het ‘dure’ ziekenhuis,
- minder fouten en minder dubbel administratief werk door betere gegevensuitwisseling en analysetechnieken.
Regisseurs nodig
Drie op de vijf ziekenhuisbestuurders verwachten dat digitale procesinnovaties de komende tien jaar een besparing van 12 procent op de totale geneeskundige zorguitgaven opleveren. Een compleet patiëntbeeld is echter essentieel voor diagnose, behandeling en medisch onderzoek, onderstreept ING. Om patiëntgegevens via een platform aan elkaar te kunnen koppelen en samen te voegen tot één dossier, moeten deze wel op een uniforme manier worden geregistreerd en uitgewisseld.
Wanneer één of enkele regisseurs uit het veld het voortouw nemen in bovenregionale samenwerking, verwacht ING dat soepele gegevensuitwisseling sneller in zicht zal komen. In de praktijk zal dit echter lastig zijn. Momenteel is er ondanks initiatieven zoals VIPP-programma’s vanuit overheid en pleidooien vanuit zorgveld echter slechts beperkte interoperabiliteit tussen informatiesystemen van zorginstellingen. Recent signaleerde de Federatie van Medisch Specialisten (FMS) dit nog, met als gevolg onder meer onvolledige diagnoses, extra administratie en gevraag voor fouten in behandeling. ING stelt dat 'big tech' bedrijven kunnen helpen, maar op leveranciers van informatiesystemen is al jaren veel kritiek.
Opkomst virtuele ziekenhuizen
Uiteindelijk zal door meer digitale ondersteuning, monitoring en meting op afstand, het aantal fysieke poliklinieken afnemen. Patiënten ontvangen sneller de juiste zorg door vroege signalering en gaan na behandeling sneller naar huis, waardoor ook minder ziekenhuisbedden nodig zijn. Er ontstaan volgens ING ‘virtuele ziekenhuizen’ van waaruit veel patiënten op meerdere locaties tegelijk worden gemonitord en aangestuurd. Ziekenhuizen die ook 24/7 beschikbaar zijn voor patiënten en zorgverleners.
