Het beschikbaar maken van data verbetert de toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit van zorg. Door het delen van data ontstaan er betere inzichten voor burgers, patiënten en zorgverleners. Dit stimuleert de beweging naar meer gezondheid en ontlast de zorg. Momenteel is data verspreid over talloze systemen, waardoor benodigde informatie niet altijd op de juiste plek, in de juiste vorm en op het juiste moment beschikbaar is. Zorginstellingen moeten stappen ondernemen om data binnen de eigen organisatie én voor anderen duurzaam beschikbaar te stellen.
In een serie artikelen delen we onze ervaringen en inzichten om zorgorganisaties te helpen in deze transitie. In dit eerste artikel lichten we onze visie toe op de zorg in 2040, benadrukken we het belang van databeschikbaarheid voor de toekomst van zorg en gezondheid, en bespreken we een integrale aanpak voor de benodigde veranderingen.
De gewenste situatie
Onze ‘Future of Health Europe’-visie, gebaseerd op onderzoek in meer dan 25 landen, schetst hoe de zorg zich in 2040 ontwikkelt tot een gezondheid-gedreven ecosysteem. De veranderende behoeften van burgers en de beschikbaarheid van data zullen, in combinatie met snelle technologische ontwikkelingen, deze toekomst versneld dichterbij brengen.
Met een sterke focus op gezondheid kenmerkt de zorg van de toekomst zich door vijf P’s: Preventie, Predictie, Participatie, Personalisatie en Precisie. Technologische innovaties stellen burgers en patiënten in staat regie te nemen, terwijl organisaties slimmer samenwerken en makkelijker innoveren. Deze ontwikkeling ontlast zorgverleners en brengt hun werk terug naar de essentie: zorg verlenen.
Idealiter profiteert het zorglandschap in de toekomst van geavanceerde dataplatforms die het mogelijk maken om data effectief te combineren, te analyseren en onbeperkt te gebruiken. Dit zal burgers ondersteunen bij hun gezondheid en de interactie tussen patiënten en zorgverleners verbeteren. Waar nu veel leveranciers concurreren met losse oplossingen, zullen deze platforms oplossingen integreren. Hierdoor kan de volledige potentie van data benut worden, ontstaan er nieuwe vormen van samenwerking en verschuift de focus van zorg naar gezondheid.
Relevante ontwikkelingen
In het huidige zorglandschap zien we steeds meer vooruitgang op het gebied van informatievoorziening. Technologische ontwikkelingen maken het mogelijk om gegevens efficiënter te delen en te benutten. Hoewel er nog veel in beweging is, wordt het toekomstbeeld steeds duidelijker. Verschillende initiatieven dragen bij aan deze positieve ontwikkeling:
- Nationaal beleid: het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zet in op verbetering van databeschikbaarheid met de nationale visie en strategie op informatiebeleid, het IZA en het WEGIZ-uitvoeringsakkoord. We maken steeds beter afspraken met elkaar om de fragmentatie uit het zorglandschap te halen. Denk bijvoorbeeld aan de afspraken over standaarden zoals zibs, FHIR en SNOMED-CT. Deze afspraken stellen eisen aan oplossingen die moeten leiden tot één landelijk dekkend netwerk om databeschikbaarheid te faciliteren.
- Cumuluz-coalitie: deze brede samenwerking van zorgaanbieders werkt aan een data-infrastructuur voor zorg, onderzoek en preventie. Met concrete use-cases zoals digizorg wordt een toekomstbestendige basis gelegd. Terwijl de coalitie een cruciale rol speelt in het realiseren van deze visie, zullen de verschillende regio’s in beweging moeten komen om het toekomstbeeld te realiseren.
- Regionale initiatieven: regio’s verkennen de samenwerking op dataplatformen en digitale diensten. Specifieke use cases zoals e-Overdracht, ACP en monitoring worden al gerealiseerd. Deze regionale projecten kunnen, als katalysator dienen voor het toekomstige ecosysteem.
De beschikbaarheid van data is essentieel voor het leveren van digitale zorgdiensten op regionale en nationale schaal. Door deze initiatieven worden de vereisten voor het data- en technologielandschap steeds concreter.
Uitdagingen onderweg
In het huidige landschap is het toegankelijk maken van data een complexe opgave, waarbij vier kernfactoren een cruciale rol spelen:
- Volwassenheid: organisaties verschillen sterk in capaciteit, expertise en bevinden zich in verschillende stadia van data-volwassenheid. Dit bemoeilijkt de implementatie en opschaling van technologische oplossingen. Verschillen in data-volwassenheid worden vaak onderschat, wat leidt tot het moeilijk van de grond komen van initiatieven of vertragingen.
- Vertrouwen in verandering: de adoptie van data en technologie hangt sterk af van vertrouwen. Naast technische aspecten zoals privacy en beveiliging, is het onderlinge vertrouwen van zorgverleners in de data cruciaal.
- Samenwerking: de grootste uitdaging is het realiseren van effectieve samenwerking tussen organisaties. Het vergt tijd om verschillende organisaties op één lijn te krijgen en voortgang te waarborgen. De hoeveelheid aan initiatieven en uiteenlopende belangen - evenals de behoefte in de zorg om vanaf het eerste moment iedereen te betrekken - remt de transformatie.
- Weinig ruimte om te falen: door onder andere hoge investeringen in (mislukte) technologie, complexe zorgsystemen, weerstand tegen verandering kenmerkt de zorg zich door een conservatieve benadering waarin weinig ruimte is om te experimenteren en te falen, terwijl dit voor innovatie cruciaal is.
De benodigde transitie
Als we data willen benutten om de zorg toegankelijk, betaalbaar en van hoge kwaliteit te houden, moeten organisaties hun focus verleggen van interne processen naar het verbinden met andere partijen om zo een sterk netwerk te creëren. De transitie zal plaatsvinden op drie niveaus:
- Strategie & Organisatie: (regionale) partijen bepalen gezamenlijk hun doelen én beoogde impact. Het zorglandschap organiseert zich rondom deze samenwerking.
- Mens & Processen: er wordt een nieuwe, patiëntgerichte werkwijze ontwikkeld die organisatiegrenzen overstijgt en het uitgangspunt vormt voor de samenwerking.
- Data & Technologie: een gedeeld digitaal fundament is randvoorwaardelijk en ondersteunt deze nieuwe werkwijze zodat innovatie mogelijk wordt.
Naar een gezondheidsgedreven ecosysteem
De transitie naar een gezondheids-gedreven ecosysteem in 2040 vraagt nu om aandacht voor databeschikbaarheid. Huidige landelijke en regionale initiatieven vormen waardevolle bouwstenen met veel inzichten voor de toekomst, mits we de samenwerking succesvol vormgeven.
De voordelen van databeschikbaarheid komen pas echt tot hun recht als we de samenwerking in het netwerk breder aanpakken dan alleen vanuit een technische invalshoek. Het stelt nieuwe eisen op alle organisatielagen.
De overgang naar zo'n samenwerking is gebaseerd op wederzijds vertrouwen en een gedeelde visie op zorg en gezondheid. Concrete voorbeelden helpen om dit vertrouwen op te bouwen en maken zowel de mogelijkheden als de uitdagingen duidelijk. In de volgende artikelen gaan we dieper in op hoe we deze verschuiving duurzaam kunnen vormgeven en wat verschillende organisaties nodig hebben om het volledige potentieel van databeschikbaarheid te benutten.
Maurice Fransen is Partner en Future of Health lead bij Deloitte, Freekje Huisman en Robert Lucassen zijn Senior Managers Healthcare bij Deloitte.
