Naar schatting overlijden jaarlijks zo’n 7,7 miljoen mensen door een bacteriële infectie. Bijna 5 miljoen van deze sterfgevallen hangen samen met antibioticaresistentie. In een serie artikelen in The Lancet, geschreven door onder meer Heiman Wertheim, hoogleraar medische microbiologie van het Radboudumc, wordt opgeroepen tot een daadkrachtige aanpak van dit probleem, mede met het oog op een bijeenkomst van de Verenigde Naties later dit jaar.
Bacteriën worden wereldwijd in toenemende mate ongevoelig voor antibiotica. Daardoor zijn infecties moeilijker te behandelen, met ziekte, sterfte en hogere zorgkosten tot gevolg. Antimicrobiële resistentie is bovendien een van de grootste bedreigingen voor de gezondheid. Het is dan ook een grote en actuele bron van zorg voor nationale en internationale medische en gezondheidsorganisaties.
Actieplan
Op 16 mei 2024 boden Pia Dijkstra, minister voor Medische Zorg, en Piet Adema, minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de Tweede Kamer het Nederlands Actieplan voor het terugdringen van antimicrobiële resistentie 2024-2030 aan.
In de begeleidende Kamerbrief schrijven de ministers: “Het ontstaan en de verspreiding van antimicrobiële resistentie (AMR) is een wereldwijd groeiend en lastig aan te pakken probleem. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) noemt AMR zelfs één van de grootste bedreigingen van de volksgezondheid. In Nederland is daarom al jaren beleid om AMR te beperken, waarbij nauw wordt samengewerkt met alle stakeholders. Deze aanpak behelst een samenwerking over de volle breedte van One Health: gezonde mensen, gezonde dieren en gezonde planten binnen een gezond milieu.”
Nut en noodzaak
Ook de redactie van The Lancet schrijft dat er nú actie moet worden ondernomen: “Als de wereld nu geen prioriteit geeft aan actie tegen AMR, zullen we een gestage toename zien van het aantal sterfgevallen wereldwijd – momenteel 4,95 miljoen per jaar door infecties die verband houden met AMR – waarbij jonge kinderen, ouderen en mensen met chronische ziekten of die chirurgische ingrepen moeten ondergaan het grootste risico lopen.
Het verbeteren en uitbreiden van bestaande methoden om infecties te voorkomen, zoals handhygiëne, toegang tot diagnostiek, regelmatige reiniging en sterilisatie van apparatuur in gezondheidszorgfaciliteiten, beschikbaarheid van veilig drinkwater, effectieve sanitaire voorzieningen en het gebruik van kindervaccins, zou jaarlijks meer dan 750.000 sterfgevallen in verband met AMR kunnen voorkomen in landen met een laag en gemiddeld inkomen (LMIC’s).”
Bijeenkomst antimicrobiële resistentie
In september 2024 houdt de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties (AVVN) een bijeenkomst over de huidige dreiging van de antimicrobiële resistentie. In de aanloop naar deze bijeenkomst publiceert The Lancet een reeks van vier artikelen waarin het probleem uitgebreid uit de doeken wordt gedaan. De artikelen bevatten onder andere cruciale gegevens, bewijzen en beleidsaanbevelingen, die als belangrijke bouwstenen fungeren voor de vormgeving van een VN-resolutie over AMR.
De Nederlandse hoogleraar medische biologie van het Radboudumc Heiman Wertheim schreef mee aan een van de artikelen. Hij vertelt: “In de serie schetsen we de huidige ziektelast van AMR en benoemen we dat het een goed idee is om met heldere, wereldwijde doelstellingen te proberen politici mee te krijgen in ons streven.”
Nieuwe antibiotica, diagnostiek en vaccins
Samen met enkele andere auteurs schijnt Wertheim een licht op de ontwikkeling en beschikbaarheid van antibiotica, vaccins en diagnostica. Volgens Wertheim zijn er dringend nieuwe antibiotica nodig. Hier wordt dan ook volop onderzoek naar gedaan. Maar hij benoemt ook dat een groot deel van de wereldbevolking überhaupt nog geen toegang heeft tot antibiotica vanwege te hoge prijzen, falende zorgsystemen en andere factoren. Daarin is dus nog veel winst te behalen.
Wertheim benadrukt ook dat het belangrijk is dat er diagnostiek (en nieuwe) vaccins beschikbaar zijn, zowel voor bacteriële als voor virale infectieziekten. “Niet alleen om die ziekten te voorkomen, maar indirect zorgt een lagere ziektelast door vaccineren ook voor minder gebruik van antibiotica”, legt hij uit. “Daardoor verklein je ook de kans om resistentie te ontwikkelen.”
Juiste diagnose
In het Lancet-artikel benadrukken Wertheim en zijn collega’s het belang van een juiste diagnose. “De diagnose bepaalt welke medicijnen worden ingezet. Zonder betaalbare, betrouwbare en snelle diagnoses die overal voor iedereen beschikbaar zijn, neemt de kans op verkeerd antibioticagebruik toe. En daarmee ook de kans op resistentieontwikkeling.”
De artikelen worden op 28 mei besproken tijdens een symposium met de auteurs, deskundigen, beleidsmakers en maatschappelijke organisaties om de impact van AMR, het belang van toegang tot antibiotica en het streven naar wereldwijde doelen te bespreken. Het evenement is te volgen via een livestream.
