Steeds meer organisaties lopen vast als gevolg van het gebrek aan medewerkers. Toenemende werkdruk zorgt voor meer uitval of – zoals in de zorg – medewerkers die als duurder betaalde zzp’er hun diensten gaan aanbieden. Robots bieden grote mogelijkheden om in de nabije toekomst het nijpende personeelstekort in allerlei sectoren te helpen oplossen. Maar zaligmakend is hun inzet in bijvoorbeeld de zorg of de beveiliging zeker niet. Dat stellen diverse experts van de Universiteit Twente (UT) in een artikel in meest recente editie van Campus Magazine.
Het CBS kwam onlangs met duidelijke cijfers, zo stellen auteurs Jelle Posthuma en Laurens van der Velde. Tegenover elke 133 vacatures staan slechts 100 werkzoekenden. Ondanks een al dan niet dreigende of echte recessie is de vraag naar producten en diensten onverminderd hoog. Het aanbod wordt echter omlaag geschroefd – in de productie, de horeca – en in onderwijs of zorg moeten steeds minder zorgprofessionals steeds meer leerlingen en patiënten helpen.
Volgens Linda van Asselt, UT-alumna en programmamanager bij de Twente Board (een samenwerkingsverband tussen onderwijs, overheid en ondernemers in Twente) is het personeelstekort zeker geen tijdelijk of nieuw probleem. Het is na de coronacrisis en het daaropvolgende economische herstel echter heel direct zichtbaar geworden. De vergrijzing van Nederland zorgt ervoor dat het tekort op de arbeidsmarkt voorlopig nog wel aanhoudt en waarschijnlijk nog toeneemt.
Inzet robots belangrijk
Van Asselt verwacht dat technologie, zoals de inzet van robotica, een belangrijk antwoord biedt op bovengenoemd probleem. Inbedding van deze technologie vraagt echter inzet van zowel de ontwerpers en bouwers ervan als van de gebruikers. Er moet ingezet worden op een breed pallet:
van het beter inbedden van IT en techniek in het onderwijs vanaf de basisschool tot omscholing en bijscholing van al werkende mensen.
In de zorgsector, vooral de langdurige zorg, worden al steeds vaker robots ingezet. Om chirurgen te ondersteunen, voor transport en voorlichting, of als sociale robot die bijvoorbeeld cliënten in hun dagelijkse leven ondersteunt. Vaak nog als pilot, maar soms ook al op grotere schaal. Alleen zal een robot te vervanging van een verpleegkundige aan het bed nog wel even duren, denkt Suzanne Janssen, universitair docent Organizational Communication. In 2018 ontving Janssen een Veni-beurs voor haar onderzoek naar ‘een robot als collega’.
Nog geen dagelijkse praktijk
Zij stelt dat de inzet van robots nog veelal beperkt blijft tot een laboratoriumsetting en weinig voorkomt in een organisatiecontext bij een bedrijf of instelling. Alleen nauwelijks interacterende robots – zoals in de automotive sector of bovengenoemde robot-ondersteunde chirurgie – zie je steeds vaker in de dagelijkse praktijk ingezet worden. Daarbij hebben vooral industriële robots veel impact op de werkgelegenheid.
De universitair docent benadrukt dan ook dat een minder holistische blik op de inzet van robots waardevoller dan onrealistische verwachtingen over een veelzijdig inzetbare robot. Daarvoor is er lang niet altijd een bedrijfseconomische basis en zijn er nog te veel ethische vragen: als het kan, moet of wil je het dan ook? “Het rondbrengen van medicijnen in een verpleeghuis kan een robot prima doen, maar het daadwerkelijk verzorgen van een patiënt kunnen we misschien beter overlaten aan verpleegkundigen.”
Mens ‘in control’
Ondersteuning bij taken zoals invasieve chirurgie, waarbij de mens ‘in control blijft’, is ook het toekomstbeeld dat Sarthak Misra schetst. De UT-hoogleraar Surgical Robotics is een expert op het gebied van robots in de gezondheidszorg, Hij geeft leiding aan het Surgical Robotics Laboratory, met laboratoriumfaciliteiten op zowel de UT als het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Doel is het ontwikkelen van nieuwe robots en technieken om moeilijk bereikbare plekken in het menselijk lichaam te bereiken.
Misra stelt dat een clinicus zoals een chirurg zich beter concentreren op de ingreep wanneer een robot eenvoudige taken overneemt. Er zijn dan bovendien minder assistenten nodig. Bovendien kunnen robots helpen bij het trainen van nieuwe clinici. Omdat veel taken geautomatiseerd zijn, kunnen chirurgen in opleiding met een robot sneller ingewikkelde ingrepen uitvoeren. Een versnelde opleiding helpt in de aanpak van het personeelstekort. En omdat een robot kan helpen een operatie minder invasief te maken, kan het herstel na bijvoorbeeld een openhartoperatie sneller plaatsvinden. Minder tijd in het ziekenhuis betekent minder verpleging en kosten.
Het Surgical Robotics Laboratory ontwikkelt ook micro-robots, die onder meer moeten helpen bij preventie en snellere diagnostiek. Een ingeslikte microrobot kan sensoren of medicatie op de juiste plek in het lichaam afleveren, of een biopt afnemen zonder gezond weefsel te beschadigen. Net zoals bij veel robots in de zorg geldt echter dat ook deze technologie nog niet klaar is voor de dagelijkse klinische praktijk. Autonoom werkende microrobots die ingrepen in het menselijk lichaam verrichten? Dat laat waarschijnlijk nog een generatie op zich wachten.
Universiteit Twente heeft haar expertise op het gebied van robotica gebundeld in het Robotics Centre, dat dit voorjaar officieel van start gaat. Kijk hier voor meer informatie.
