Zien is geloven. Maar is het tegenwoordig nog allemaal echt wat wij zien? Dus geen fake of zelfs een deepfake? ‘Deepfake’ is een samenstelling van de woorden ‘deep’, dat staat voor ‘deep learning’, en ‘fake’, dat zoveel betekent als: nep, schijn of namaak.
De industrie van virtual reality is inmiddels zo ver dat je alles dat je kunt dromen ook door computerprogramma’s en apps kan laten maken. Compleet met realistisch beeld, geluid, gevoelssensatie, geur en haptonomische bewegingen. Zo kan je een complete kunstmatige niet bestaande werkelijkheid bouwen, mensen in allerlei onware situaties brengen, iemand heel iets anders laten zeggen en vals nieuws verspreiden. Dat wordt dan deepfake genoemd.
Aan de andere kant zijn deze AI fake-mogelijkheden in trek bij de entertainmentindustrie en filmproductie. Alles wordt virtuele realiteit om het publiek te vermaken. Zitten daar nu ook mogelijkheden voor e-health op het gebied van therapie in?
Synthetische media
Deepfake valt onder de synthetische media. Dat zijn beeld, geluid en andere ervaringssensaties die geheel door computers zijn opgebouwd. Dat kan zowel een gesimuleerde realiteit als een complete vervalsing, de deepfake, van de werkelijkheid zijn. Een eenvoudig voorbeeld is de zogenaamde face swap. Daarbij plak (blending) je een gezicht op dat van een andere digitale persoonlijkheid.
Deepfake komt regelmatig slecht in het nieuws. Dan maakt deze tak van synthetische media gebruik van technieken voor cybercrime. Bekend zijn fake news, het vervalsen van videoclips en spraak, louche overheden die bepaalde zaken in diskrediet willen brengen, op geldbeluste criminelen, politieke machtsstrijd of verkiezingen en het iemand anders een loer willen draaien. Het komt allemaal voor en neemt beangstigend snel in omvang toe.
Een bijkomend feit is dat het steeds eenvoudiger wordt om bijvoorbeeld met een app een deepfake te creëren. Iedereen kan het. Gelukkig vallen de hobbyisten hierbij snel door de mand. Maar professionele deepfakes zijn aanmerkelijk lastiger te achterhalen. Ook AI-toepassingen drukken hier met steeds betere realistische producties hun stempel op. Kunstmatige intelligentie kan bijna perfect virtueel vervalsen op het gebied van video en audio.
Ook goede kant deepfake
Van oorsprong werden synthetische media ontwikkeld voor het bouwen van de scenery (digitale decors) bij film/videoproductie en tv-shows, pretparken, musea / exposities, onderwijssimulaties en e-gaming / sports. Het bouwen van realistische werelden of gebeurtenissen waarin de toeschouwer of deelnemer geheel in kan opgaan. Daar is verder niets mis mee. Meer hierover in Immersive health: met wat je kan dromen kun je ook bouwen. En de documentaire van VPRO Tegenlicht ‘Zien is geloven’.
Maar wat heeft e-health hieraan? Eigenlijk veel meer dan er in de eerste instantie van verwacht werd. Zie 'Positive Use Cases of Deepfakes. Technology is an excellent enabler and… | by Ashish Jaiman | Towards Data Science'. Laten we naar een aantal voorbeelden kijken.
Rouwverwerking
Vaak hebben nabestaanden niet goed afscheid kunnen nemen van een overledene. Daarnaast hebben ze regelmatig de behoefte om deze persoon nog eens te kunnen te zien, ermee te kunnen praten of zelfs om raad te vragen.
Bekend vanuit musea, exposities en allerlei historische leersettings is dat je in VR met kunstenaars, overleden meesters of realistische historische personen kunt interacteren. Dat gaat behoorlijk ver. Ermee discussiëren, over hun schouder meekijken, deelnemen aan hun virtuele activiteiten en zelfs om advies of een visie vragen.
Een ander voorbeeld betreft het optreden of mee kunnen acteren van inmiddels overleden artiesten. De techniek zet hen gewoon weer net als echt tussen de levenden.
Dat alles kan al enige tijd met ‘ virtueel ingeblikte overleden personen’. Daar worden uiterst realistische avatars of geanimeerde videopersonen, hologrammen en AI-interactieve modules voor gebouwd. De nabestaanden kunnen daar zo mee aan de slag en vinden troost en steun met een hoge mate van tevredenheid. Er zijn diverse mogelijkheden:
- Bijvoorbeeld onder begeleiding van een rouwtherapeut een interactief gesprek voeren met overleden dierbaren.
- Op de website MyHeritage plaatst je een foto van een persoon en AI brengt deze met bewegingen tot leven. Het oogt wellicht een beetje knullig, maar het kan best een steuntje in de rug zijn voor rouwenden.
Een stap verder gaat het spiritual ghosting. Het bij leven creëren van een ghost voor na het overlijden.
Nog een paar quotes. “De kleinkinderen kunnen hun opa weer zien.” ”Het slechts een laptop hoeven openen om een overledenen tot leven te wekken, vormt een hele steun.”
Spraak teruggeven
Stel je bent je spaak kwijt door een herseninfarct of ALS. Deze functie kan worden overgenomen via een door de patiënt bestuurde deepfake AI spraakgeneratie. Zogenaamde stemmenbanken genereren voices die precies bij jou passen en/of een kopie zijn van jouw originele spraakbeeld.
GGZ-therapie
Dat vormt een uitermate interessant terrein. Met deepfake kan je cliënten met zichzelf confronteren, gebeurtenissen uit het verleden ophalen, laten zien wat interacties met andere mensen en gedragsveranderingen doen. Veel minder bedreigend en je kan zoveel en zolang oefenen als je maar wil.
PTSS, depressies, angststoornissen etc. kunnen tot op zekere hoogte met succes met deepfake-therapie worden aangepakt. Voor jongeren met een slecht zelfbeeld, depressieve en suïcide neigingen wellicht een goede ondersteuning. Zeker gezien hun ervaring met social media.
Virtuele maatjes en coaches kunnen met behulp van deepfake heel realistisch en invloedrijk uitpakken. Bijvoorbeeld bij het begeleiden van dementerende ouderen en mensen met contactproblemen.
Self enhancement met deepfake-therapie wordt in de literatuur als veelbelovend en haalbaar beschreven. Ook zou deepfake in staat kunnen zijn om slechte herinneringen door goede te vervangen.
Preventie met deepfake
Preventieve maatregelen struikelen regelmatig over het gevoel bij de doelgroep: ‘dat lukt mij toch niet.’ Met deepfake kan je nu net het resultaat laten zien van als het wel lukt. Een beetje in de trend van het via VR online een kapsel of kleding uitzoeken. Maar nu met een realistisch beeld van hoe de persoon in kwestie er straks uit kont te zien, zich gaat voelen en interacteert met de kritische buitenwereld of peer group.
Deepfake is lang niet zo slecht als het klinkt. Mits vanuit het oogpunt van e-health maar op de juiste manier therapeutisch ingezet. Bovendien voordelig, effectief en overal (ook op afstand) beschikbaar.
