Het Twiin Afsprakenstelsel dient voortaan als dé centrale plek voor het vastleggen van geharmoniseerde en gestandaardiseerde vertrouwensafspraken in de zorg. Dat heeft VWS bepaald. Het besluit is volgens het ministerie een belangrijke stap richting een Landelijk Vertrouwensstelsel: een kader voor alle technische, organisatorische en juridische afspraken die nodig zijn voor veilige en betrouwbare gegevensuitwisseling en databeschikbaarheid in de zorg.
VWS werkt sinds enkele jaren via de in 2023 aangenomen wet Wegiz aan een verplichte elektronische uitwisseling van gegevens. Inmiddels wordt hier op voortgeborduurd met het begrip databeschikbaarheid. Hierbij kan elke zorgprofessional die hiervoor toestemming heeft, medische gegevens van een patiënt opvragen zonder te hoeven weten waar die data zich bevinden. De Europese EHDS vereist een vergelijkbare optie voor zowel primaire als secundaire databeschikbaarheid binnen de EU.
Doelen van de Wegiz en de EHDS zijn onder meer het bevorderen van kwalitatief hoogwaardige en veilige zorg, de patiënt meer regie geven en de arbeidsproductiviteit en het werkplezier van zorgverleners verhogen. Verder vermindert digitale uitwisseling/beschikbaarheid van data administratieve lasten en fouten door bijvoorbeeld overtypen van medische gegevens en is het volgens VWS ‘een cruciale voorwaarde voor passende zorg’.
Benodigde randvoorwaarden
Een goede digitale infrastructuur alleen is echter onvoldoende om te komen tot volledige uitwisseling of beschikbaarheid van data in de zorg. Hiervoor zijn ook randvoorwaarden nodig zodat patiënten en zorgprofessionals er op kunnen vertrouwen:
- dat gezondheidsgegevens veilig zijn;
- dat bij het gebruik van die gegevens de privacy wordt beschermd.
Om dit te realiseren, zijn allerlei technische, organisatorische, juridische afspraken nodig. Maar ook afspraken over ICT-cultuur, Generieke Functies (die onderliggend zijn aan elke vorm van uitwisseling van gegevens) en de kwaliteit van data.
Diverse afsprakenstelsels
Sinds de plannen voor een landelijk EPD in 2011 sneuvelden in de Eerste Kamer, zijn er verschillende afsprakenstelsels voor veilige digitale gegevensuitwisseling ontwikkeld. Voorbeelden zijn AORTA, Koppeltaal, Health-RI, MedMij, Nuts, Geboortezorg en Twiin. Al deze afsprakenstelsels ondersteunen één of meer sectoren - zo staan PGO’s centraal bij MedMij en komt Koppeltaal voort uit de gg - of gegevenssets ( zoals medicatiegegevens of de Basisgegevensset Zorg - BgZ).
De afsprakenstelsels omvatten onder meer andere afspraken die te maken hebben met vertrouwensaspecten, zoals de wijze van beveiliging van het communicatienetwerk of de te gebruiken standaarden voor identificatie. Soms zijn deze vertrouwensafspraken neergelegd in een vertrouwensmodel.
De vertrouwensmodellen van verschillende afsprakenstelsels komen al in meer of mindere mate met elkaar overeen. Het doel van het project Landelijk Vertrouwensstelsel is om versnippering van vertrouwensafspraken tegen te gaan en te komen tot gestandaardiseerde, geharmoniseerde en geüniformeerde vertrouwensafspraken.
Vastleggen op één plek
Deze afspraken worden bij voorkeur vastgelegd op één plek. Zorgaanbieders en leveranciers hebben hierdoor meer duidelijkheid en zekerheid over de voorwaarden waaronder gegevensuitwisseling en databeschikbaarheid plaatsvinden. Dit draagt bij aan de veiligheid en betrouwbaarheid van digitale zorgsystemen en bevordert een efficiënte(re) samenwerking tussen verschillende zorgsectoren.
Door het Twiin Afsprakenstelsel te selecteren als de centrale plek voor het vastleggen van vertrouwensafspraken, is er volgens VWS nu een eerste basisversie van het Landelijk Vertrouwensstelsel van waaruit het stelsel kan doorgroeien. Het ministerie stelt dat Twiin om een aantal redenen de meest geschikte plek is voor de vastlegging van vertrouwensafspraken:
- Onafhankelijkheid van leveranciers en infrastructuur: het afsprakenstelsel is niet gebonden aan een infrastructuur en is onafhankelijk van leveranciers.
- Methodische opzet: er is een duidelijke governance voor deelnemers.
- Breedte van toepassingen: een brede uitwerking van soorten gegevensuitwisselingen is beschreven.
- Wet- en regelgeving: de omvang van de juridische context is afgedekt.
- Het is in lijn met geldend informatiebeleid.
- Er is draagvlak in het zorgveld voor Twiin.
Meer duidelijkheid
Na Twiin tot verzamelplek voor geharmoniseerde vertrouwensafspraken te maken, moeten nu de sturing en het eigenaarschap ervan verder moeten worden uitgewerkt. Deze elementen worden nu beheerd door het programma Twiin. Er moet meer duidelijkheid komen over de wijze van (publieke) sturing. En over hoe de samenwerking met andere afsprakenstelsels – zoals MedMij, AORTA, Geboortezorg – eruit gaat zien. Dit omvat ook juridische en organisatorische aspecten om de positie en status van het Twiin Afsprakenstelsel vorm te geven.
VWS werkt, in overleg met de stakeholders van het programma Twiin, op deze onderwerpen voor de korte termijn een plan uit. Daarbij houdt het ministerie rekening met NEN7522, de norm voor de ontwikkeling en het beheer van standaarden en stelsels van standaarden in de zorg.
De resultaten van lopende programma’s die raken aan het organiseren van interoperabiliteit en het vertrouwen dat daarvoor nodig is, worden ondergebracht in het Twiin Afsprakenstelsel. Een voorbeeld is de verdere uitwerking van vertrouwensafspraken binnen het CumuluZ-concept – dat moet uitgroeien tot een landelijke digitale infrastructuur - en keuzes uit het programma Implementatie Generieke Functies (IGF).
Op de lange termijn is het mogelijk dat het Landelijk Vertrouwensstelsel geïntegreerd wordt in het bredere gezondheidsinformatiestelsel, zoals beschreven in de Nationale Visie en Strategie (NVS) en dat aansluit bij de verplichtingen uit de European Health Data Space (EHDS).
