Hoe zorgen we voor een structurele én hybride inbedding van digitale zorg en zorg dichtbij in organisaties? Met voldoende ruimte voor patiënt-specifieke situaties? Wanneer kan zorg dichtbij, thuis, digitaal of juist het beste in het ziekenhuis worden verleend? Om te helpen bij het beantwoorden van deze vragen heeft de 'Zorg Dichtbij Wijzer gelegenheidscoalitie' gistermiddag een instrument onder dezelfde naam gepresenteerd aan secretaris-generaal Erik Gerritsen van VWS. De presentatie vond plaats tijdens de afsluiting van de eerste Slimme Zorg Estafette, opvolger van de e-health week.
De gratis Zorg Dichtbij Wijzer is gebaseerd op praktijkervaringen en behoeften van artsen, verpleegkundig specialisten en patiënten. Het dient als ondersteunend instrument voor klinische teams. Zij kunnen hiermee met elkaar en in samenspraak met patiënten, per ziektebeeld en zorgpad, hun lokale en regionale voorkeuren en randvoorwaarden bepalen én vastleggen. "Ik beveel dit instrument voor en door zorgprofessionals van harte aan, het is direct toepasbaar in de praktijk én van verrassende eenvoud", zo stelde Gerritsen tijdens het in ontvangst nemen van de Zorg Dichtbij Wijzer bij de afsluiting van de Slimme Zorg Estafette.
De route naar de Zorg Dichtbij Wijzer begon vorig jaar april, toen snel duidelijk werd dat de eerste coronagolf het massaal uitstellen van reguliere zorg tot gevolg had. Vier gezondheidszorgexperts kwamen destijds middels een notitie met de dringende oproep om de reguliere zorg zo spoedig mogelijk weer op te starten. Ze spraken over een “intelligente opschaling van non-coronazorg”, waar nodig en mogelijk met inzet van digitale zorg.
Culminatie van lange samenwerking
"Dit is de culminatie van een samenwerking die al in maart 2020 begon en in april leidde tot de notitie Constructieve Continuïteit van Zorg", vertelt Fenna Heyning, in het dagelijkse leven directeur van de STZ(Samenwerkende Topklinische opleidingsziekenhuizen. Samen met Najla van Veen-Mirzakhyl (IC-zorgreservist, eigenaar Zorg& adviesbureau), Michèle van der Kemp (Value Based HealthCare Strategy & Tactics, VDKMP) en Lonneke van Reeuwijk (op persoonlijke titel) vulde Heyning de notitie in als een draaiboek waarmee, met nationale coördinatie, instellingen en regio’s direct aan de slag konden om de reguliere zorg zo snel mogelijk weer op te schalen.
Heyning: "Vervolgens hebben we onze gedachten over een keuzehulp ter ondersteuning van het inzetten van digitale of hybride zorg uitgewerkt in een stroomschema. Dat hebben we destijds al zoveel mogelijk gedaan vanuit de driehoek zorgprofessional, zorgaanbieder en patiënt. Dat stroomschema paste in het concept van de Juiste Zorg op de Juiste Plek. De keuzehulp moest helpen om te komen tot het juiste evenwicht tussen fysieke zorg en digitale zorg."
Het bestaande team was in dit kader uitgebreid met Anne-Miek Vroom (bestuurder patiëntenorganisatie Ikone), Maryse Spapens (eigenaar Zorgkompaz consultancy) en Rutger Leer (M&I/Partners). Dit mede omdat de initiatiefnemers het patiëntenperspectief en een meer divers perspectief vanuit zorgprofessionals in het schema wilden hebben, vertelde Van Veen destijds. De keuzehulp was dan ook bedoeld voor alle lijnen en segmenten in de zorg. Een patiëntenversie van de flowchart zou er ook komen.
Verbeterslagen
Het bleek echter dat er nog wat verbeterslagen mogelijk waren voor de keuzehulp gericht op zorgprofessionals, geeft Heyning nu aan. "Daar hebben we sinds juni hard aan gewerkt vanuit de verschillende perspectieven en de Zorg Dichtbij Wijzer is het eindresultaat. VWS heeft ons daarbij op veel manieren ondersteund."
'Zorg op afstand in vooral digitale kanalen leek meer mogelijk', schrijven de auteurs van de 'papieren' Zorg Dichtbij Wijzer. 'Toch zagen we de zorg dicht(er)bij huis nog te weinig toenemen en tegen het einde van de eerste COVID-golf nam het initiële gebruik van digitale zorg zelfs weer snel af. Iedereen bevestigde de noodzaak tot voortgang van de reguliere zorg tijdens een volgende golf. Daarmee ontstond de vraag naar een inventarisatie van wensen uit de praktijk naar zorg dichtbij.'
Waarom de keuze voor een papieren algoritme wanneer de focus juist ligt op 'digitaal tenzij'? "We hebben, mede op advies van VWS, ook gekeken naar een digitale variant", vertelt Heyning in haar toelichting. "Maar het begint met het gesprek tussen zorgverleners onderling: waar in ons zorgpad is ruimte voor Zorg Dichtbij? Ook het gesprek met patiënten is belangrijk: waar liggen behoeftes? Pas daarna breekt de fase van het inbouwen in je digitale dossiers aan."
Basis voor Zorg Dichtbij Wijzer
De wijzer is een hulpmiddel voor interne afspraken bij zorgpad-ontwikkelingen van klinische teams en geen ‘verplicht’ formulier, aldus de initiatiefnemers. Daarnaast benadrukt het instrument dat gezamenlijke besluitvorming tussen patiënten en zorgverleners leidend is in individuele keuzes en de inrichting van gepersonaliseerde zorg.
De bevindingen waarop het instrument gebaseerd is:
- Zorg Dichtbij staat gelijk aan goede zorg bieden voor de patiënt. Een balans tussen fysiek en digitaal is noodzakelijk om zorg kwalitatief hoogstaand, gepersonaliseerd én leuk te houden. Stimuleer dus hybride vormen van Zorg Dichtbij. Het gaat hierbij niet alleen over de juiste zorg op de juiste plek (JZOJP). Het is ook belangrijk om de juiste zorg op het juiste moment te kunnen leveren (JZOJM). Bijvoorbeeld bij tele-monitoring: dit geeft vaak veel zelfinzicht bij patiënten.
- Er is geen one-size fits all; niet per patiënt, instelling, fase, afdeling of specialist. Faciliteren van Zorg Dichtbij is de belangrijkste randvoorwaarde.
- Zorg Dichtbij bieden is een verandertraject. Wil een instelling of zorgregio dit goed doen dan moet er een implementatie- en verandermanager aangesteld worden. Om op grote schaal Zorg Dichtbij te bieden en eHealth te gebruiken, dienen zorgsystemen elkaar te 'begrijpen' en op elkaar aangesloten te zijn, zowel digitaal als in financiering en afgesproken verantwoordelijkheden.
- Werken vanuit de vraag en behoeften in plaats van beschikbare middelen. Door eerst jezelf als verpleegkundig of medisch specialist de juiste vraag te stellen (wil ik patiënt spreken, zien, onderzoeken en/of behandelen) kan je makkelijker je zorgpad inrichten in plaats van redeneren van welke apps/e-health er is.
De auteurs van Zorg Dichtbij Wijzer zijn: Fenna Heyning; Michèle van der Kemp; Rutger Leer; Lonneke van Reeuwijk; Maryse Spapens; Najla van Veen –Mirzakhyl; Anne Miek Vroom.
