Eind deze maand, op 29 november, is de algemene ledenvergadering van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Een van de resoluties die daar aan de orde komen, betreft de beslissing om te stoppen met de gesprekken over het vervolg van de IZA en er zelfs (tijdelijk) uit te stappen. De belangrijkste aanleiding hiervoor zijn de bezuinigingen op de gezondheidszorg die het huidige kabinet op Prinsjesdag aankondigde. De VNG is van mening dat die financiële aderlating het voor gemeenten schier onmogelijk maakt de beoogde doelstellingen, waar men overigens nog steeds achter staat, te kunnen halen.
Een ander aspect dat voor de VNG zwaar weegt, is het uitblijven van een (financiële) oplossing voor wat men het ‘ravijnjaar’ 2026 noemt. In 2025 eindigt het huidige systeem voor de rijksbijdragen per burger en lopen die terug van 137 naar 47 euro. In 2027 start het nieuwe systeem. Daardoor krijgen de gemeenten in 2026 te maken met extra financiële tekorten waar nog geen oplossing voor gevonden is. Met de nieuwe bezuinigingen is de kans daarop nog verder gedaald.
VNG-resolutie ‘Stoppen met IZA gesprekken’
Volgens de VNG, zo is te lezen in de resolutie ‘Stop met gesprekken vervolg IZA totdat is voldaan aan gestelde voorwaarden’ die 29 november tijdens de ALV behandeld wordt, moeten de gemeenten een duidelijk krachtig signaal afgeven aan het kabinet. Zij stellen dat de meeste randvoorwaarden, zoals die overeengekomen zijn tijdens de ondertekening van het IZA in december 2022, niet voldaan zijn. Afgesproken was dat er aan drie randvoorwaarden voldaan moest worden om als VNG het IZA te blijven ondersteunen:
- Oplossing voor het financiële ravijn 2026
- Compensatie voor het abonnementstarief
- Structurele middelen voor preventie en gezondheidsbeleid
Een oplossing voor het financiële ravijn 2026 is er nog niet. Er is een gedeeltelijke compensatie voor het abonnementstarief van 110 miljoen euro ontvangen bij het instappen in IZA. Die staat vooralsnog in de boeken t/m 2025, vanwege beoogde invoering inkomensafhankelijke eigen bijdrage per 2026. En de situatie met de structurele middelen voor preventie en gezondheidsbeleid zijn zelfs verslechterd door bezuiniging op preventie cq wegvallen van middelen uit het Gezond en Actief Leven akkoord (GALA) in het Regeerprogramma.
De gemeenten geven in de resolutie aan dat zij door de ongelijkwaardige bestuurlijke en financiële sturingskracht die ontstaan is, zij niet meer in staat zijn de beweging van zorg naar gezondheid te beïnvloeden en de IZA doelen te realiseren.
Risico’s van stoppen met IZA
De VNG stelt in de resolutie zich ook terdege bewust te zijn van de risico’s die het stoppen met het IZA met zich mee kunnen brengen. Stoppen betekent namelijk dat ze als een van de belangrijke partijen niet meer kunnen meepraten over de toekomst van de zorg. Ook kunnen de opgebouwde relaties met IZA-partijen onder druk komen te staan. En, misschien nog wel het belangrijkste, de mogelijke negatieve gevolgen voor burgers als gevolg van de verminderde samenwerking tussen het sociaal domein en de zorg.
De VNG benadrukt ook dat de gemeenten nog altijd achter de inhoudelijke beweging staan die IZA beoogt. De risico’s wegen echter niet op tegen de eerdergenoemde argumenten. Daarom stelt het VNG-bestuur dat ze:
- Op dit moment moeten stoppen met de gesprekken over IZA omdat is niet aan hun voorwaarden is voldaan. “We gaan dus niet in gesprek over een nieuw akkoord, totdat we afspraken hebben kunnen maken over een gezamenlijke, gelijkwaardige start”, aldus het VNG-bestuur.
- Pas terug aan tafel kunnen als er sprake is van een gelijkwaardige start.
- En er een conceptakkoord is en er voldoende is voldaan aan de houdbaarheid van het sociaal domein, in de context van de bredere gemeentefinanciën.
De volledige VNG-resolutie, inclusief toelichtingen is hier (pdf) te downloaden.
Bezuinigingen op de zorg
In het kielzog van die aangekondigde bezuinigingen volgde een sloot van reacties waarin diverse organisaties, zoals V&VN, GGZ-Nederland, FMS, KNOV, LHV en NHG, die hun zorgen uitspraken over de gevreesde gevolgen voor de toekomst en de bereikbaarheid van de zorg in Nederland. Een sector die zoals bekend al jaren onder druk staat van een groeiende zorgvraag, vergrijzing en personeelstekort. De wetenschap dat de VNG nu overweegt uit het Integraal Zorgakkoord te stappen maakt de toekomst voor dat akkoord een stuk onzekerder.
