Passende zorg vraagt ook om passende inzet van medische technologie. Dat streven staat ook in het Integraal Zorgakkoord (IZA). Onder het motto: “zelf als het kan, thuis als het kan, digitaal als het kan” wordt volop ingezet op digitalisering van zorg. Daarbij is het streven om toekomstbestendige zorg ook klimaat- en milieuvriendelijk te laten zijn. Waarom is verduurzaming van zorg belangrijk en op welke manier draagt digitalisering hieraan bij?
Arts-onderzoeker Egid van Bree geeft een beschouwing hierover in MTIntegraal. Van Bree is arts-onderzoeker in het LUMC binnen het National eHealth Living Lab (NeLL) en bestuurslid van de Groene Zorg Alliantie.
Onder meer extremer weer - zoals hittegolven - eenvoudige verspreiding van infectieziekten en luchtvervuiling hebben negatieve effecten op de gezondheid van mensen. Vooral mensen met chronische aandoeningen, zoals hart- en vaatziekten, en mensen van hogere leeftijd zijn kwetsbaar voor deze gevolgen. Enerzijds moet de Nederlandse zorgsector zich voorbereiden om deze negatieve gevolgen op te vangen (adaptatie) en anderzijds kan de zorgsector een bijdrage leveren om verdere klimaat- en milieuverandering te voorkomen (mitigatie).
Vervuiling ook in zorgsector
Bij vervuiling denkt men misschien al snel aan auto- en vliegverkeer maar ook de Nederlandse zorgsector draagt bij aan het klimaat- en milieuprobleem. Jaarlijks gaat het om zeven procent van de CO2-uitstoot en dertien procent grondstoffengebruik. Dat zijn hogere percentages in vergelijking met de Nederlandse luchtvaart.
Onder meer de productie van grote hoeveelheden (wegwerp) materialen en medicijnen, het energieverbruik en de vervoersbewegingen van medewerkers en patiënten zijn hieraan debet. Daarom werkt een groeiend aantal zorgprofessionales aan verduurzaming onder de landelijke noemer ‘Groene Zorg Alliantie.
Pogingen tegengaan vervuiling
Daarom wordt vaak de nadruk gelegd op de zogenaamde win-win situatie voor klimaat en gezondheid van leefstijl gerelateerde aanpassingen. Denk hierbij aan fietsen in plaats van autorijden of aan het overschakelen naar een meer plantaardig dieet. Een van de ziekenhuizen waar rekening wordt gehouden met het milieu is het Slingeland Ziekenhuis. Daar mochten zeer onlangs het certificaat ‘niveau Zilver’ in ontvangst nemen van de Milieuthermometer Zorg. Daarmee is het ziekenhuis een van de koplopers in Nederland. Het certificaat is drie jaar geldig en wordt ieder jaar opnieuw gecontroleerd.
Dat de klimaatcrisis ook een impact heeft op de toekomst van de zorg is al langer bekend. Dat was ook al een belangrijk onderwerp tijdens het ICT&health congres van 2022. Daar sprak zorgstrateeg Lucien Engelen van Deloitte, samen met RvB-voorzitter van het Maastricht UMC+ Helen Mertens en RvB-voorzitter van het Radboudumc Bertine Lahuis, over de kansen die de digitalisering in de zorg biedt om een substantiële bijdrage te leveren als het gaat om het terugdringen van de CO2-uitstoot.
“In 2015 telden we 8,8 miljoen eerste polibezoeken per jaar. Stel dat al deze patiënten – die slechts een derde van alle polibezoeken vertegenwoordigden – met de auto kwamen, dan zijn er meer dan 90 miljoen kilometers verreden voor gesprekken die deels ook vanuit huis hadden kunnen plaatsvinden”, aldus Engelen.
Digitale zorg maakt groener
In de wetenschappelijke literatuur is toenemend aandacht voor de rol van digitale zorg in de verduurzamingsopgave. In meerdere recente reviews is beschreven hoe de inzet van beeldbellen (teleconsulting) of monitoring op afstand (telemonitoring) in verschillende studies tot besparing van CO2-uitstoot heeft geleid. Immers, patienten hoeven door telemonitoring minder vaak naar het ziekenhuis te reizen.
Een Nederlandse schatting van de mogelijke winst door teleconsulting verscheen enige tijd geleden in het artsenblad Medisch Contact, waar een CO2-uitstoot van 20kg voor een fysiek policonsult werd berekend. In veel gevallen is het echter niet bekend onder welke voorwaarden digitale zorg ook tot ecologisch duurzamere zorg leidt. Zo nemen onderzoekers vaak negatieve gevolgen voor het milieu, zoals het energieverbruik van apparatuur, niet mee in hun studies. En berekeningen worden op verschillende manieren uitgevoerd waardoor uitkomsten niet eenduidig met elkaar kunnen worden vergeleken.
Inzicht in milieu-impact
Lopend onderzoek naar de milieu-impact van teleconsulting en telemonitoring in het LUMC gaat naar verwachting meer inzicht bieden in de mogelijke milieuwinst van digitale zorg. Door middel van een levenscyclusanalyse wordt gekeken naar de verschillende milieueffecten van digitale zorg, waarbij niet alleen de bespaarde vervoersbewegingen, maar ook de ‘kosten’ voor het gebruik van technologie en energieverbruik worden meegenomen. De eerste resultaten komen naar verwachting in het laatste kwartaal van dit jaar beschikbaar.
