Uit een onderzoek van de apotheek van het Erasmus MC blijkt dat de CO2-uitstoot van twee veelgebruikte kankerbehandelingen omlaag kan zonder dat dit invloed heeft op de werkzaamheid van de medicijnen. In het Erasmus MC bepaalt het gewicht van de patiënt de dosis van immuuntherapieën pembrolizumab en nivolumab. Daardoor is er voor alle patiënten bij elkaar minder medicijn nodig dan wanneer apothekers de door de fabrikant geadviseerde standaarddosis volgen.
Bij alles wat nodig is om één kankerpatiënt te behandelen met één dosis pembrolizumab of nivolumab komt tot wel 140 kg CO2 vrij. Ongeveer evenveel als bij een ritje van 725 km in een benzineauto. Pembrolizumab en nivolumab zijn immuuntherapieën die toegediend worden via een infuuszak, in het Erasmus MC zo’n 4700 keer per jaar. Door het gewicht van de patiënt aan te houden en niet de standaarddosis hoeft er minder medicatie worden gebruikt. Met deze manier van werken zijn de geneesmiddelen even effectief, én het scheelt een hoop kosten, bleek uit eerder onderzoek van apotheker Ruben Malmberg en zijn collega’s Jurrien Loosveld, Hans-Peter Schilte, Alex Burdorf en Roelof van Leeuwen.
CO2 optelsom
Nu blijkt uit vervolgonderzoek ook dat de op gewicht gebaseerde dosering voor een lagere CO2-uitstoot zorgt. Tot 11 procent bij nivolumab, tot 26 procent bij pembrolizumab. De onderzoekers publiceren hun resultaten in Lancet Planetary Health. De CO2-uitstoot berekenen was een hele ontdekkingsreis voor de onderzoekers, vertelt Malmberg. “We hebben alle stappen in het proces meegenomen. De productie van de geneesmiddelen in de fabriek, het reizen van patiënten en personeel naar ons ziekenhuis, het energieverbruik van het gebouw dat we kunnen toeschrijven aan de behandeling, alle medische hulpmiddelen die nodig zijn voor het bereiden van één infuus en het afval dat daarbij ontstaat.”
Productie in fabriek
Bijna alles bleek in het niet te vallen bij de grootste boosdoener: de productie van de pembrolizumab en nivolumab in de fabriek. Die was goed voor 93 procent van de totale CO2-uitstoot. Dit komt vooral door het soort medicijn. Pembrolizumab en nivolumab zijn zogeheten monoklonale antilichamen. Om deze medicijnen te maken, zijn levende cellen nodig. Die worden vervolgens gebruikt als kleine fabriekjes. “Stel je grote roestvrijstalen vaten voor. Daar wordt een soort bier gebrouwen voor een aantal weken. Daaruit filteren ze dan het medicijn”, legt Malmberg uit.
Het resultaat moet wel op een bepaalde temperatuur blijven en steriel. Na afloop van het proces moeten alle reactorvaten helemaal worden gereinigd met stoom. Dit hele proces kost een hoop energie. Malmberg vertelt ook dat het productieproces veel meer energie kost dan Bijvoorbeeld bij het maken van chemotherapeutica. Die middelen worden geproduceerd met chemische reacties. Malmberg zegt dat het een heel andere productietechniek is en ziet dat er steeds meer complexe geneesmiddelen zoals de monoklonale antilichamen worden gemaakt. Dat leidt tot meer CO2-uitstoot.
Paradox
Er was vanuit de gezondheidszorg lange tijd weinig aandacht voor de eigen CO2-voetafdruk. Ondanks het feit dat de sector verantwoordelijk is voor 7 procent van de CO2-uitstoot in Nederland. Volgens Malmberg leidt dat tot een soort paradox: “In ziekenhuizen gaat het om mensen beter maken. Daar doen we alles voor. Maar de CO2-uitstoot van de gezondheidszorg draagt bij aan klimaatverandering. En dat heeft weer negatieve effecten op de volksgezondheid. Denk aan extreme hitte of overstromingen.”
Om de CO2-voetafdruk van ziekenhuizen te verlagen, moet eerst onderzoek worden gedaan volgens Malmberg. Zomaar de helft van de ziekenhuizen sluiten, biedt geen oplossing. Er moet volgens hem worden gezocht naar een oplossing waarbij wel gewoon zorg kan worden geleverd maar op een manier die minder vervuilend is. Daarom is volgens hem onderzoek op microniveau, per zorgpad nodig. Op die manier moet volgens hem duidelijk worden aan welke knoppen kunnen worden gedraaid om de CO2-uitstoot te verlagen. Het liefst zou hij een onderzoek uitvoeren voor alle geneesmiddelen die er worden gebruikt in de zorgverlening.
Cijfers lastig te achterhalen
Wat volgens Malmberg ook zou helpen is transparantie van de geneesmiddelenfabrikanten over de CO2-uitstoot tijdens de productie van afzonderlijke geneesmiddelen. Volgens hem zijn die cijfers heel moeilijk te vinden. Voor zijn onderzoek klopte de apotheker aan bij de fabrikanten van pembrolizumab en nivolumab. Zonder succes. Hij baseerde de cijfers daarom op een studie van andere onderzoekers, die de CO2-uitstoot die vrijkomt bij de productie van nivolumab zélf berekenden. “Als we de CO-uitstoot vanuit de gezondheidszorg willen verlagen, zal er meer openheid moeten komen over de CO2-cijfers. CO2-uitstoot is nu geen beoordelingscriterium. Dat zou het wel moeten zijn”, aldus Malmberg.
Barometer Groene OK
Bij de verduurzaming van ziekenhuizen is met name op de operatiekamers veel winst te behalen. Begin juni werd de door het Leids Universitair Medisch Centrum, het Radboud UMC en de Radboud Universiteit, in samenwerking met Gupta Strategists, ontwikkelde Barometer Groene OK gepresenteerd. Daarin staan tien belangrijke acties die samen bijna driekwart van de CO2-uitstoot op OK’s kunnen verminderen. Twee van die acties, duurzame operatiejassen en afdekmateriaal, zijn door het St. Antonius opgepakt.
