Elk ziekenhuis kent zijn eigen digitale uitdagingen. De versnipperende initiatieven. De haalbaarheid en betaalbaarheid van digitale toepassingen. De samenwerking met andere ziekenhuizen en in de keten. De eisen van zorgverzekeraars. En dat allemaal in het licht van de dubbele vergrijzing. De aanpak: minder concurrentie en meer samenwerking: dát is de bron van succesvolle digitale transformatie, zo bleek eerder dit jaar tijdens een rondetafelgesprek met vier ziekenhuisbestuurders.
Aan tafel zaten: Ymke Fokma, Marijntje Wetzels, Hans Gellekink en Erwin van Santen. Ymke Fokma is lid RvB van het Antoni van Leeuwenhoek in Amsterdam, Marijntje Wetzels is lid RvB van Tergooi MC in Bussum, Hans Gellekink is RvB-lid van Saxenburgh en Erwin van Santen is lid RvB van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Vanuit M&I/Partners begeleidden Patrick van Eekeren en Jeroen van Oostrum het gesprek.
Afgelopen jaar nam Tergooi MC in Hilversum de 30 procent kleinere nieuwbouw in gebruik. Zorg is dichterbij de patiënt gebracht, met diagnostiek op afstand, digitale consulten, meekijkconsulten, technische thuiszorg en telemonitoring. Het doel – in aansluiting op de IZA-doelstellingen – is dat tenminste 70 procent van de zorgpaden digitaal gaat voor tenminste 50 procent van de patiënten.
Bestuurder Marijntje Wetzels hierover: “We zien dat onze poliklinische processen digitaal nog beter en slimmer kunnen worden ondersteund. Tegelijkertijd komen in ons ziekenhuis ook veel mensen die minder taal of digitaal vaardig zijn. Zorg moet voor iedereen passend, waardevol en toegankelijk blijven. Minder complex. Dus we verbeteren we de basis, schalen op wat goed werkt en gaan door met innovatie van onze zorg. We zijn dit transitieplan nu aan het uitwerken. Net als al onze collega’s. Dat doen we samen.”
In het Antoni van Leeuwenhoek (AvL) spelen andere uitdagingen, vertelt Ymke Fokma. “Omdat er bij ons onderzoekers werken, ontwikkelden we altijd veel zelf IT en BI. We hebben dus geen standaard content in ons EPD. Maar we moeten samenwerken. Daarom gaan we daar nu toch op over.”
De komende jaren wil het ziekenhuis de oncologische praktijk van onderzoek, diagnose en behandeling veranderen met behulp van AI en BI (business intelligence) binnen het programma Digital Oncology, vertelt Fokma. “We ontwikkelden prachtige algoritmes. Wereldwijd komt deze ontwikkeling komt nog niet heel erg in de kliniek. Zo wordt van alle radiologie-algoritmes maar 2 procent gebruikt. Shocking! Daar ligt dus een grote opdracht voor ons de komende jaren: AI ook echt in de klinische praktijk brengen.”
Vlnr: Marijntje Wetzels (Tergooi MC), Patrick van Eekeren (M&I/Partners) en Ymke Fokma (Antoni van Leeuwenhoek).
Het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen (WZA) loopt voorop met thuismonitoring. Hierbij krijgt de patiënt met een app beter inzicht in zijn gezondheid. “Dit is ontwikkeld onder leiding van mijn voorganger”, vertelt Erwin van Santen. “We worstelen nog wat met het managen van de digitale zorgtransformatie. We hebben veel digitaal vooruitstrevende mensen met mooie verbindingen in de regio. Maar als we deze ontwikkeling niet verder opschalen, is het risico dat het daarbij blijft. Het gestructureerd organiseren van followers is bij ons dus nu de grootste uitdaging.”
Saxenburgh tot slot: dat biedt een combinatie van ziekenhuiszorg en ouderenzorg. Hans Gellekink: “We doen veel laagcomplexe, planbare zorg. Aanvullend hebben we een belangrijke regionale rol met onze SEH en acute verloskunde. In de ouderenzorg doen we juist vaak de complexere zorg. De combinatie van ziekenhuis en ouderenzorg biedt aanvullend natuurlijk mogelijkheden in de samenwerking en in de samenwerking met de regio. In aansluiting op de collega’s hier hebben ook wij een flink aantal digitale uitdagingen. Onze beperkte omvang maakt dat we toch willen kiezen voor standaard en breed geaccepteerde oplossingen, zonder eigen maatwerk en zonder zelf het wiel te willen uitvinden. Dit gaan we bijvoorbeeld doen bij ons EPD én op het onderwerp thuismonitoring.”
Het wiel uitvinden
In de digitale transitie vindt elk ziekenhuis nu te veel het wiel uit. Daarover zijn de vier bestuurders het eens. Wetzels (Tergooi MC): “Ik geloof in ‘gluren bij de buren’ en eenvoudiger maken om te leren van elkaar. Dat vraagt tijd en ruimte van professionals. We kunnen en moeten dit nog beter faciliteren om samen de IZA-doelen te realiseren.”
Van Eekeren wijst op DigiZo. “Dit platform toetst en evalueert digitale toepassingen in getransformeerde processen.” Wetzels steunt dit initiatief en het open delen van kennis over impactvolle hybride zorgpaden in transitieplannen. Via welk platform dan ook. “Ik vond sterk dat het Rode Kruis Ziekenhuis Beverwijk zijn transitieplan deelde op LinkedIn. Zo kan het ook. Open delen met alle collega’s, leveranciers en zorgverzekeraars.”
Fokma (AvL) ziet ook een belangrijke rol weggelegd voor regionale samenwerkingsorganisaties (RSO’s). “Ik ben er een voorstander van dat RSO’s aanhaken en dat daarop de regio’s kunnen aanhaken. De RSO’s hebben vertakkingen naar huisartsen, apotheken en de VVT’s. Ze kunnen dus een centrale rol spelen bij de uitwisseling van data en de ontwikkeling van een dataplatform, zoals het CumuluZ-platform dat veel wordt genoemd.”
Verschillende standaarden data-uitwisseling
Een ander hot issue: data-uitwisseling. Dit wordt onder meer bemoeilijkt doordat ziekenhuizen verschillende standaarden gebruiken. Fokma: “Ik was in het Providence Hospital, dat er is voor de hele regio New York, een gebied van 16 miljoen inwoners. Ze hebben maar één standaard, zijn heel innovatief en hebben 3,9 procent aan ICT-kosten als percentage van de omzet. Waarom kan dat hier niet? Omdat wij alles zelf aan het ontwikkelen zijn.” Gellekink (Saxenburgh) reageert hierop: “Je zou dus een soort deltaplan moeten hebben.”
Van Santen (WZA) vult aan: “Wij proberen in het SamenZorg Assen-netwerk ons eigen Assense deltaplan te maken. Waar wij tegenaanlopen: we doen veel aan data-uitwisseling met huisartsen, VVT’s’ en andere partijen in Drenthe. In de ziekenhuiszorg gaat het erom dat je zo kort mogelijk in het ziekenhuis ligt. Daarbij doet zich het vraagstuk voor in hoeverre wij voor het inrichten van de processen niet veel meer zouden moeten inzetten op ICT door de keten heen, in plaats van dat wij de samenwerking opzoeken met ziekenhuizen in de buurt. De turnover door de keten is immers veel hoger dan de turnover naar collega-ziekenhuizen.”
Fokma: "Dit moeten we als ziekenhuizen nationaal bekijken: koppelen we alleen met die paar VVT-aanbieders of doen we het allemaal in de regio? Er zijn meerdere scenario’s mogelijk.”
Algoritmes opschalen is ingewikkeld
Sommige ziekenhuizen zijn voortrekker op het gebied van AI. Andere, kleinere ziekenhuizen volgen de ontwikkelingen, zoals Saxenburgh. Gellekink: “We willen best iets doen met AI, maar als slow follower. Als het op de markt is en de licentie is betaalbaar, kom maar door. Maar je hoeft me niet uit te leggen dat er veel potentie in zit.”
In het AvL ligt dat heel anders, reageert Fokma: “Bij ons werken wetenschappers die ook algoritmes ontwikkelen. Maar het opschalen is ingewikkeld. Dat komt door de vele regelgeving én omdat je het algoritme moet blijven trainen en kalibreren. Het is ook niet onze kernkwaliteit om er een commercieel concept van te maken. Een effectieve methode is om te partneren met de leveranciers van de apparatuur, want dan komt het ook in andere ziekenhuizen. Wat ik vooral interessant vind is AI die zorgt voor administratieve lastenverlichting en verbetering van de logistiek. Dat heeft veel impact.” Wetzels voegt toe: “We kunnen en moeten, zeker op het gebied van AI, leren van elkaar.“
Noodzaak versus kosten
Iedereen ziet de noodzaak van de digitale transitie, maar hoe zit het met de kosten? Fokma: “Ik vraag me echt af: hoe betalen dit soort oplossingen zich terug? Het gaat vaak om dure licenties. Maar als ik niet weet of de business case rondkomt, remt me dat in het nemen van beslissingen.”
Van Santen herkent dit: “Met het oog op de financiën is het voor ons slimmer dat patiënten in ons ziekenhuis komen, want de licentiekosten van onze thuismonitoringapplicatie zijn hoog. Daarbij hebben we als klein ziekenhuis te maken met te hoge personeelskosten en te hoge energielasten. En dan dus die kosten van de digitale transitie. Hoe gaan we dat doen?”
Vlnr: Hans Gellekink (Saxenburgh), Jeroen van Oostrum (M&I/Partners) en Erwin van Santen (Wilhelmina Ziekenhuis Assen).
Gellekink vat de situatie als volgt samen: “Vanwege de dubbele vergrijzing komt er een golf van patiënten aan. Op de lange termijn neemt de vraagontwikkeling dus toe. Het is daarom zeker slim om zoveel mogelijk digitaal te doen. Echter, de patiëntengolf is er nog niet, maar we moeten al wel digitaliseren. Zonder financiële tegemoetkoming terwijl de licentiekosten stijgen. En bedenk dat het gemiddelde ziekenhuis maar één procent rendement maakt.”
Fokma onderschrijft de urgentie: “Zorgverzekeraars moeten zich ervan bewust zijn dat het belangrijk is dat de negatieve prikkel er uitgaat en de positieve prikkel erin moet.”
Gezamenlijk uitvragen
Dé oplossing van veel vraagstukken is volgens de vier bestuurders: samen optrekken met leveranciers en zorgverzekeraars. Wetzels hierover: “We moeten zorgen dat we digitale toepassingen voor een redelijke prijs gezamenlijk kunnen uitvragen bij leveranciers. Dit kan binnen de regels van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Dit bestuurlijk leiderschap tonen we nu onvoldoende, omdat we het allemaal zelf doen.”
Fokma stelt voor: “De NVZ is de club waar alle ziekenhuizen bijeenkomen. Geef hun het mandaat om de afspraken te maken voor ons allemaal. Ik zou daar heel blij mee zijn. Dat vraagt wel om leiderschap over de ziekenhuizen heen en daar zijn we nog niet altijd heel goed in.”
Gellekink reageert: “Dat zou ik niet zeggen. Erwin en ik zijn bijna-buren en we voelen geen concurrentie. Dat heeft corona ons gebracht; minder gevoel van concurrentie, meer behoefte aan samenwerking. Ik denk dus dat we ook in het uitvragen meer kunnen verbinden. Ook het Bestuur van de Samenwerkende Algemene Ziekenhuizen (SAZ) geeft aan dat er veel meer ruimte is om gezamenlijk op te trekken.”
Grip van de overheid
“Zou er niet meer regie moeten komen vanuit de overheid?”, werpt Van Eekeren tot slot op. Wetzels heeft daar een duidelijke mening over: “Ik vind het moedig van Bianca Rouwenhorst (directeur Informatiebeleid/CIO van VWS) dat ze heeft gezegd: ‘Ik wil naar één duidelijk afsprakenstelsel en ga kijken of we naar één Persoonlijke Gezondheidsomgeving (PGO) kunnen’. Ik zie dus lef bij VWS. Maar de politiek heeft zo’n grote invloed op de ministeries, dat het heel moeilijk is koersvast plannen er doorheen te loodsen. Het moet dus wel op afstand, anders moet het ministerie bij elk politiek debat weer een bocht naar buiten nemen. We moeten dus zelf de regie nemen, waarna VWS onze initiatieven kan ondersteunen.”
Gellekink beaamt dit: “Ik gun onszelf wel meer regie toe van de overheid. Want soms denk ik: al dat gepolder in Nederland. Stop daarmee, neem de regie over en stel landelijke kaders. Het CumuluZ-zorgplatform is bijvoorbeeld een mooie ontwikkeling. Maar hoe houden we hierop het tempo en voorkomen we dat de snelheid eruit gaat door onderlinge discussies?”
