Onderzoeksfinancierder NWO en de Nederlandse AI Coalitie investeren bijna 11 miljoen euro in mensgericht AI-onderzoek. Het gaat om vijf projecten die binnen de zogeheten ELSA Labs gaan draaien, met een looptijd van vijf tot zes jaar. Onder de projecten is er een met de focus op gezond leven, werken en ouder worden, geleid door het UMC Groningen. De investering vindt plaats in het kader van de NWA-call ‘Mensgerichte AI voor een inclusieve samenleving – naar een ecosysteem van vertrouwen’.
De vijf AI-projecten worden uitgevoerd binnen co-creatieve omgevingen. Deze ELSA Labs (‘Ethical, Legal and Societal Aspects’) zijn plekken waar onderzoek naar technologische ontwikkelingen in samenhang met ethische, juridische, maatschappelijke en economische ontwikkelingen plaatsvindt.
AI voor inclusieve samenleving
Het onderzoek op basis van de NWA-call ‘Mensgerichte AI voor een inclusieve samenleving’ moet de ontwikkeling ondersteunen van technologische innovaties die publieke waarden en grondrechten borgen, mensenrechten respecteren – waar mogelijk versterken – en op maatschappelijk draagvlak kunnen rekenen. De projecten dragen zo bij aan de bouw aan een ecosysteem van vertrouwen.
De toewijzingen zijn verdeeld over vier categorieën: Defensie, Justitie en Veiligheid, Cultuur en Media, en overige maatschappelijke uitdagingen. Overkoepelend hebben ze de ‘Economie en Binnenlands Bestuur’-thematiek. De projecten gaan samen een netwerkproject indienen in juni 2022. Dit netwerkproject heeft als doel het generaliseren van de onderzoeksresultaten en het opschalen van de oplossingen van de verschillende ELSA Labs, een learning community te genereren en een blauwdruk van een ELSA Lab te maken.
Gezond werken, leven, ouder worden
Het ELSA AI lab Noord-Nederland (ELSA-NN) wordt geleid door dr. M. Plantinga, Universitair Medisch Centrum Groningen. Het project wil bijdragen aan gezond leven, werken en ouder worden door culturele, ethische, juridische, sociaal-politieke en psychologische aspecten van gebruik van kunstmatige intelligentie in verschillende besluitvormingscontexten te onderzoeken en deze kennis te integreren in een online ELSA AI hulpmiddel.
Zo wil ELSA-NN bijdragen aan kennis over betrouwbare mensgerichte AI en verantwoorde ontwikkeling en implementatie van gezondheidstechnologie-innovaties op gebieden als kunstmatige intelligentie in de Noordelijke regio bevorderen. Specifieke aandacht is er voor perspectieven van lage sociaaleconomische status (SES) groepen, omdat gezondheidsverschillen tussen hoge en lage SES groepen wereldwijd toenemen - ook in de Noordelijke regio.
Ontwikkelen mensgerichte AI
NWO en de Nederlandse AI Coalitie hebben, als onderdeel van de Nationale Wetenschapsagenda, het programma ‘Artificiële Intelligentie: Mensgerichte Artificiële Intelligentie voor een inclusieve samenleving – naar een ecosysteem van vertrouwen’ gelanceerd. Het programma bevordert de ontwikkeling en toepassing van betrouwbare, mensgerichte kunstmatige intelligentie en wordt mede gefinancierd vanuit de kickstartmiddelen die beschikbaar zijn gesteld door het ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
In dit publiek-private samenwerkingsverband werken overheid, bedrijfsleven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en maatschappelijke organisaties samen om de nationale ontwikkelingen inzake kunstmatige intelligentie te versnellen en bestaande initiatieven met elkaar te verbinden. Dit NWA-onderzoeksprogramma verbindt kunstmatige intelligentie als sleuteltechnologie met AI-onderzoek voor een inclusieve samenleving. Daarbij spelen de nationale onderzoeksagenda AIREA-NL en maatschappelijke en beleidsvraagstukken een belangrijke rol.
Initiatiefnemers van de call zijn de ministeries van Economische Zaken en Klimaat, Defensie, Justitie en Veiligheid, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.
Betere inzet AI
Er wordt momenteel vanuit diverse hoeken hard gewerkt aan standaarden en kaders om de toepassing van kunstmatige intelligentie in de zorg te verbeteren. Een voorbeeld is het Hulpmiddel Handelingsruimte, dat ervoor moet zorgen dat onderzoekers of ontwikkelaars op tijd stil staan bij vereisten op vijf domeinen: waarde, toepassing, ethiek, techniek en verantwoordelijkheid. De Routekaart Databeschikbaarheid AI biedt handvatten bij het zo goed mogelijk hergebruiken van beschikbare gezondheidsdata voor AI-toepassingen. De medische veldnorm AI is bedoeld om AI-gestuurde algoritmen voor gezondheid en zorg te kunnen beoordelen op (medische) kwaliteit en effectiviteit.
