“Ziekenhuizen werken samen aan een referentie-architectuur”

Het programma iZiekenhuis bestaat enkele jaren en heeft geleid tot onder meer het Referentiedomeinmodel (RDZ), dat veel gebruikt wordt door ziekenhuizen bij het inrichten van informatievoorzieningen. Een nieuwe ontwikkeling binnen het iZiekenhuis is de oprichting van de Ziekenhuis Referentie Architectuur (Zira). Een interview met Ben van der Stigchel, werkzaam als enterprise architect van het Erasmus Medisch Centrum, en lead architect van de Zira.

Wat doet een ‘enterprise architect’?

“Een enterprise architect zoekt naar samenhang tussen de doelstellingen van het ziekenhuis, en vertaalt de doelen naar processen, naar applicaties en techniek. Als architect maak je daar modellen bij en daar horen principes bij. Binnen het Erasmus MC hebben we dit werk verdeeld over verschillende domeinen en ik werk binnen het zorgdomein.

Daar ben ik bezig met allerlei IT-ontwikkeling met betrekking tot de nieuwbouw van het Erasmus en onder meer de implementatie van het nieuwe EPD. Bij de IT-voorzieningen in de nieuwbouw zijn nieuwe zorgconcepten bedacht. Zo krijgt iedere patiënt straks in de nieuwbouw een privé-kamer. Dat biedt meer privacy maar het vraagt ook om extra voorzieningen want er minder sociale controle dan wanneer meer patiënten bij elkaar op de kamer liggen.

Als mensen alleen komen te liggen, dan zijn er bijvoorbeeld voorzieningen nodig voor alarmering en om te detecteren wanneer een patiënt dreigt te vallen. Ook dwaaldetectie hebben we nodig, om te voorkomen dat mensen op plekken komen waar ze niet mogen zijn, en dit is weer afhankelijk van de situatie van de patiënt. Verder zijn er patiëntservices zoals het bestellen van een maaltijd, het oproepen van een facilitair zorgmedewerker en het bedienen van het licht via een tablet.”

Wat is het iZiekenhuis?

“Naast de werkzaamheden binnen het Erasmus MC ben ik ook betrokken geraakt, al een jaar of zes geleden, bij het iZiekenhuis. Dit is een platform waarin informatiemanagers, ICT’ers en informatie-architecten elkaar ontmoeten om kennis uit te wisselen en ervaringen te delen. Er worden 3 à 4 keer per jaar werkconferenties gehouden, soms rond bepaalde thema’s en met soms ook gastsprekers. Al vrij snel na de oprichting van het iZiekenhuis ontstond het idee dat het zinvol was om met elkaar een soort referentiemodel te maken. Want dat gaf ons iets concreets om aan te werken en het leverde ook iets op waar mensen die niet op de werkconferenties kunnen komen hun voordeel mee kunnen doen.

We zagen dat binnen de verschillende ziekenhuizen iedereen met min of meer hetzelfde bezig was. We bedachten dat het gemakkelijk zou zijn als er een soort model met logische bouwstenen voor de informatievoorziening zou komen. Er is een kennisgroep samengesteld vanuit een tiental ziekenhuizen en dit is ondersteund door Nictiz qua methodiek en financiering. Het model zelf en het beheer daarvan komt vanuit de kerngroep van de ziekenhuizen. Dat heeft geleid tot het referentiedomeinenmodel ziekenhuizen (RDZ) dat inmiddels door veel ziekenhuizen wordt gebruikt.

In eerste instantie zaten daar vooral de algemene ziekenhuizen in. Want het platform iZiekenhuis was ontstaan vanuit de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, dus de algemene ziekenhuizen. Later zijn ook de academische ziekenhuizen aangesloten.”

Hoe kwam dat referentiemodel tot stand?

“We brachten kennis samen en inventariseerden wat al binnen ziekenhuizen was gemaakt, we zochten naar de rode draad en dachten daar verder met elkaar over na. Het RDZ bestaat uit domeinen. Binnen die domeinen gaat het om de maximale samenhang tussen de bedrijfsactiviteiten en de informatieobjecten van het ziekenhuis. Dit is een logisch bouwblok voor de informatievoorziening. Het wordt vooral toegepast om inzicht te krijgen in welke applicaties het ziekenhuis heeft.

Logische opbouw van de Zira


Bepaalde domeinen hebben wel erg veel applicaties en dat zou een aanleiding kunnen zijn om na te denken of het niet met minder kan. Dat is een veelgebruikte toepassing van het RDZ. Ziekenhuizen hebben soms honderden applicaties, en die hebben we ingedeeld naar de domeinen van het referentiemodel. Daardoor is er een soort eenheid van taal, een eenheid van begrip ontstaan.”

Wat kun je met het RDZ?

“Het RDZ kan op vele manieren worden gebruikt. Zo gebruikt het Erasmus MC het ook voor de opzet van een migratiedatabase. Want het Erasmus MC is net als veel ziekenhuizen bezig met een nieuw EPD. Het oude EPD moet gemigreerd worden naar het nieuwe en dat gaat via een tussenstap, de migratiedatabase. En die migratiedatabase is ingericht met behulp van de domeinen van het RDZ. Ook wordt het RDZ gebruikt door studenten in hun scriptie, gebruiken leveranciers het model om hun modules in te plaatsen en is er een Engelse vertaling gemaakt om aan de vraag vanuit het buitenland te voldoen.

Het RDZ is een hulpmiddel dat vergelijkbaar is met een gereedschapskist. Je kunt niet zeggen wat je ermee kunt maken want ook een gereedschapskist kan geen huizen bouwen. Het hangt af van de toepassing. Het RDZ versie 2.2 is ongeveer twee jaar oud, en er is behoefte om het verder uit te breiden. Er is nu een groep mensen bezig met het maken van het referentieprocesmodel. Met dezelfde doelstelling als het RDZ maar meer gericht op de processen van het ziekenhuis. Op de vorige i-ziekenhuis werkconferenties is daar ook over gesproken.

Nu het initiatief kwam om tot een procesmodel te komen, is mij gevraagd of  ik dit ook wilde coördineren. Ik heb aangegeven dit graag te willen doen maar alleen als het niet tot een apart product zou leiden. Het moet dan leiden tot een verdere doorontwikkeling van het RDZ, tot een Ziekenhuis Referentie Architectuur (Zira). Dit was een vaker gehoorde wens op de i-ziekenhuis werkconferenties.

Een werkgroep uit verschillende ziekenhuizen is nu aan de slag om een referentie-architectuur te maken voor ziekenhuizen, zoals die er ook zijn voor bijvoorbeeld het hogere onderwijs (Hora), langdurige zorg (Lida) en de publieke gezondheidzorg (Pura).”

Wat is jouw rol daarin?

“Het bleek ook al met het maken van het RDZ dat het handig is als er in ieder geval één persoon is die er structureel tijd voor heeft. Het helpt als er iemand is die de ontwikkelingen binnen het iZiekenhuis een beetje najaagt en die de resultaten samenbrengt en ook de producten vorm geeft zodat dit leidt tot publicaties die ook anderen kunnen inzien. Die trekkende rol heb ik nu ook voor de Zira op me genomen, voor gemiddeld 1 dag in de week. Dat betekent concreet dat ik gemiddeld 1 dag in de week via het Erasmus MC ben uitbesteed aan Nictiz.

We laten ons daarbij onder andere  inspireren door de Hora, van het hoger onderwijs omdat ziekenhuizen ook een opleidingsfunctie, maar ook omdat de Hora pragmatisch is van opzet. Dat is op een toegankelijke wiki gepubliceerd en dat zien we als voorbeeld voor Zira. Op www.ziraonline.nl kun je de opzet, doelstelling, ontwikkelingen en inhoud van de Zira volgen.”

In welke ontwikkelfase zit de Zira nu?

“We zijn met de eerste fase bezig van het Zira, het diensten en procesmodel en dat vordert gestaag. Dat zal in oktober resulteren in een eerste versie voor ‘trial use’. Dit kunnen mensen dan uitproberen, zodat we de reacties kunnen verwerken in de definitieve versie. Na het diensten en procesmodel gaan we door met andere onderdelen van de Zira zoals het businessmodel, de principes, het bedrijfsfunctiemodel, het informatiemodel en het applicatiemodel.

We hebben een eerste en tussentijdse reviewronde gedaan. Na de zomer zal de tweede review plaatsvinden. Gelukkig hebben we een student bereid gevonden om ons hierbij te helpen vanaf 1 augustus, voor twee dagen in de week. Daarbij zoeken we ook aansluiting bij de Nora familie, het ‘gezin’ van de Nederlandse referentiearchitecturen.” 

Metamodel van de ZiRA