AxionContinu, een zorgorganisatie in Utrecht gespecialiseerd in geriatrische revalidatiezorg, thuiszorg en verpleeghuiszorg, draagt duurzaamheid hoog in het vaandel. Een enthousiaste Marie-Claire van Hek, lid van de raad van bestuur, vertelt hoe duurzaamheid een integraal onderdeel van de organisatie is geworden. “Duurzaamheid betekent voor ons dat we niet alleen dat we zorgvuldig omgaan met onze medewerkers, bewoners en vrijwilligers, maar ook met onze leefomgeving.’
AxionContinu zet zich al jaren actief in voor duurzaamheid. In eerste instantie vooral door zo duurzaam mogelijk te bouwen en renoveren, maar tegenwoordig ook door te proberen zo min mogelijk vierkante meters te bouwen. Vier jaar geleden al maakte de organisatie de strategische keuze om niet verder uit te breiden, maar in plaats daarvan intensiever te gaan samenwerken met woningcorporaties en gemeenten om de personele en gebouwcapaciteit zo efficiënt mogelijk te benutten. En dat werpt zijn vruchten af: de CO2-uitstoot van de organisatie daalt al jaren.
“Met behulp van de Milieubarometer hebben we onze uitstoot op verschillende gebieden geanalyseerd. Daardoor kunnen we ons richten op zaken die echt impact”, zegt Van Hek. “De komende jaren gaan we vooral aan de slag met het CO2-neutraal opwekken van energie (50% van de totale CO2-uitstoot), duurzame mobiliteit (35%) en het streven naar circulair werken en zero waste (11%). Verduurzamen betekent investeren, maar wij geloven sterk dat het niet alleen goed is voor het milieu om dit te doen, maar ook voor ons financiële beleid. Het mes snijdt aan twee kanten.”
Green Deal Zorg 3.0
De Green Deal Duurzame Zorg 3.0 heeft nieuwe dimensies toegevoegd aan het duurzaamheidsbeleid van AxionContinu, met name gericht op gezondheidsbevordering en bewustwording. Deze toevoegingen zijn belangrijke pijlers voor de toekomstige ambities van de organisatie. De belangrijkste inspanningen zijn gericht op het verminderen van afval, oftewel ‘zero waste’. Dat heeft een grote impact op de werkvloer.
Daarbij licht AxionContinu haar medewerkers niet alleen voor, maar stimuleert de organisatie hen ook om duurzame initiatieven te omarmen. “We zijn klein begonnen, maar inmiddels verspreidt het zich als een olievlek in de organisatie. Een goed voorbeeld is de bewustwording rondom voedselverspilling. Voorheen belandde erg veel voedsel in de prullenbak. Door inzicht te creëren en samen met onze medewerkers slimme, kleine interventies te bedenken, zorgen we ervoor dat er minder in de prullenbak terechtkomt.”
Volgens onderzoek van Wageningen University & Research wordt in ziekenhuizen en zorginstellingen ongeveer 40% van het voedsel weggegooid. In juni 2023 zat AxionContinu dankzij haar inspanningen op 26%. Het streven is om eind 2024 op 15% te zitten.
Een gestructureerde aanpak
AxionContinu pakt duurzaamheid op een gestructureerde manier aan en neemt op natuurlijke momenten maatregelen. De Milieuthermometer van het Milieu Platform Zorgsector biedt daarbij richting en houvast. Van Hek legt uit: “Als een contract afloopt, passen we onze eisen aan en zorgen we ervoor dat we gaan samenwerken met partijen die onze duurzaamheidsdoelen ondersteunen. Hetzelfde geldt voor groot onderhoud aan onze panden.”
Deze gefaseerde aanpak heeft al geleid tot significante vooruitgang. “Hoewel het steeds kleine stapjes zijn die we zetten, is het verschil met 2015, toen we actief begonnen in te zetten op duurzaamheid, groot”, vertelt Van Hek. “En we leren continu bij, zowel intern als van andere organisaties.”
Ambities voor de toekomst
In 2035 wil AxionContinu koploper zijn in duurzame zorg. Doel is om tegen dan een verlaging van de CO2-uitstoot van 55% te bereiken ten opzichte van het referentiejaar 2015. Ook wil de organisatie het gouden niveau van de Milieuthermometer op al haar locaties bereiken, een volledig emissieloos wagenpark hebben en 75% minder restafval realiseren.”
Maar hoe bereik je dat? “Zet kleine stappen, geef bestuurlijke toewijding en blijf elkaar inspireren. Samenwerken met andere partijen en inspiratie opdoen bij collega-instellingen is cruciaal voor het behalen van onze duurzaamheidsdoelen”, zegt Van Hek. Zorgorganisaties die willen verduurzamen maar niet weten waar te beginnen, adviseert ze om een verantwoordelijke aan te wijzen en een netwerk van enthousiaste medewerkers te creëren en onderhouden die zich bezighouden met duurzaamheid. Verder is het volgens haar een goed idee om tools zoals de Milieuthermometer Zorg te gebruiken om inzicht te krijgen in waar de meeste winst te behalen valt en daar vervolgens enkele speerpunten uit te kiezen om het proces behapbaar te maken.
Het belang van duurzaamheid
Duurzaamheid staat in het algemeen hoog op de agenda. En dat mag ook wel, want klimaatverandering is zo’n beetje de grootste bedreiging voor de volksgezondheid. Zowel op nationaal als Europees niveau zijn organisaties verplicht om aan de slag te gaan met duurzaamheid. Hoewel de verplichtingen voor zorginstellingen op dit gebied (nog) niet zo ver gaan als voor bedrijven, krijgen ze ongetwijfeld te maken met Europese sturing.
Duurzaamheid is echter zeker niet alleen zuinig zijn met energie, minder materialen verbruiken en de verwarming wat lager zetten. Nee, het is veel ingrijpender. De gezondheidszorg krijgt te maken met de donuteconomie – oftewel reduce, reuse en recycle – en Planetary Health, een vakgebied dat zich richt op het analyseren en aanpakken van de gevolgen van menselijke verstoringen van de natuurlijke systemen van de aarde voor de menselijke gezondheid en al het leven op aarde.
