Zorgverzekeraars zijn gestart met het belonen van gezond gedrag. Klanten van ASR kunnen nu bijvoorbeeld via een speciale app beloond worden wanneer ze dagelijks 10.000 stappen lopen. Die beloning varieert van het terugverdienen van de aanschaf van een FitBit tot korting op de premie van de aanvullende verzekering. Ook Menzis heeft een 'verdienen door bewegen' programma.
Medisch ethicus Karin Jongsma en gezondheidsjurist Roland Bertens keken naar de gevolgen van deze ontwikkelingen. Is het belonen van gezond gedrag ethisch gezien wel wenselijk? Is dat niet een bedreiging voor ons solidaire zorgstelsel? Halen we met lifestyle-apps die gezond gedrag belonen geen Trojaans paard binnen?
Dat wearables en apps een bijdrage kunnen leveren aan een gezondere levensstijl is geen geheim meer. Steeds meer zorginstellingen, -professionals en deskundigen dichten deze technologische gadgets een grotere rol toe.
Wettelijke beperking
Het Nederlandse zorgstelsel is gebaseerd op solidariteit om de collectieve lasten betaalbaar te houden. Gezonde mensen betalen daarin mee voor de zieken en de sterkste schouders betalen de zwaarste lasten. Toch is er ook een grote mate van gelijkheid. Elke Nederlander is verplicht zich voor minimaal het basispakket aan zorgvoorzieningen te verzekeren. Daarbij speelt de gezondheidssituatie of leefstijl van de verzekerde geen rol. Verzekeraars mogen daar geen voorwaarden aan koppelen.
Dat kan wel bij aanvullende verzekeringen. Daarvan kunnen de voorwaarden en premie's dan ook per verzekerde verschillen. Afhankelijk van leeftijd, gezondheidsverleden of leefstijl. Verzekeraars die gedrag en gezondheids-apps willen koppelen aan geldteruggave op de aanvullende verzekering, opereren daarmee dus binnen de wet.
Belonen gezond gedrag
Het aanmoedigen, en belonen, van gezond gedrag past binnen het Nationaal Preventieakkoord en de aandacht voor lifestyle-geneeskunde. Voorkomen is immers beter dan genezen en draagt bij aan het drukken van de stijgende zorgkosten. Dat is nodig om het zorgstelsel financieel in stand te houden. Iets dat Minister Hoekstra onlangs ook nog eens benadrukte.
Er is nog een argument dat voor de initiatieven van ASR en Menzis spreekt. Psychologisch gezien heeft belonend gedrag een groter effect dan straffen. Toch rijst ook de vraag of het belonen van personen op basis van gezond gedrag houdbaar is. Er is lang niet altijd een causaal verband tussen ongezond gedrag en hogere zorgkosten. Niet iedereen met een normaal gewicht is gezonder dan iemand met wat overgewicht en niet iedereen wordt gezonder door meer te bewegen.
Baat bij meer gezonde Nederlanders
Jongsma en Bertens concluderen dat de beloningsprogramma's van ASR en Menzis onder voorwaarden geen probleem hoeft te betekenen voor de solidariteit van het Nederlandse zorgstelsel. Mits hierdoor andere verzekerden niet door gedupeerd raken, zo stellen ze. Zij verwachten ook geen financiële verschillen tussen verzekerden die wel en niet deelnemen aan de genoemde programma's. Bovendien stellen zij dat de inspanning om gezonder te leven beloond wordt en niet de gezondheid an zich.
We moeten volgens Jongsma en Bertens daarnaast waakzaam zijn, maar niet naïef, wat betreft privacygevoelige data. Maar het belonen van gezond gedrag kan in hun ogen wel degelijk een bijdrage leveren aan het betaalbaar houden van ons solidaire zorgstelsel. "In theorie heeft iedere Nederlander namelijk baat bij meer gezonde Nederlanders, omdat we allemaal meebetalen aan de collectieve zorgkosten.”
