Databeschikbaarheid, inzichten uit data, data om algoritmen mee te trainen: tijdens de keynotes waarmee de ICT&health World Conference 2024 in het MECC (Maastricht) geopend werd, was data een duidelijke rode draad, slingerend tussen bekende begrippen zoals digitalisering, AI, financiering en samenwerking. Onder leiding van dagvoorzitter en voormalig journalist Maria Henneman lichten Bianca Rouwenhorst (CIO VWS), Helen Mertens (CEO Maastricht UMC+), Lucien Engelen (CEO Transform Health) en John Halamka vanuit hun diverse invalshoeken toe hoe ze die rode draad in de innovatiereis van hun organisaties volgen.
Allereerst benadrukte Bianca Rouwenhorst hoe hoog de noodzaak inmiddels is om digitalisering te stimuleren door als ministerie van VWS de regie te nemen in het groeien van gegevensuitwisseling naar databeschikbaarheid. Daarbij haalde ze een typisch voorbeeld aan van een vrouw met een epileptische zoon met 15 behandelaren, van apotheek via arts tot fysiotherapeut. En allemaal hebben ze een stukje van het behandelproces in beeld, terwijl de vrouw probeert om uit 15 informatiesystemen een begrijpelijk totaalbeeld te halen.
“Dit illustreert perfect de reden van mijn missie: een futureproof healthcare voor ons en de komende generaties. Een enorme taak, voor VWS, zorgsector, verzekeraars, patiënten, allemaal met een eigen rol. En we rekenen op iedereen om onze verantwoordelijkheid te nemen. Ik ben dan ook blij dat ik mensen uit de hele wereld hier kan verwelkomen die op dit congres kennis komen opdoen.”
Dezelfde uitdagingen
Want, stelde Rouwenhorst, we hebben overal ter wereld te maken met dezelfde uitdagingen, zoals vergrijzing en gebrek aan zorgpersoneel, elk land en elke regio op eigen wijze. Meer ouderen met meer aandoeningen, minder zorgmedewerkers. In 2040 moet, mits er niets verandert, 1 op de 4 burgers in de zorg werken. Een onmogelijke taak. En de kosten, die stijgen ook tot een onaanvaardbaar niveau.
“We moeten op allerlei manieren innoveren om dit te voorkomen, van preventie tot inzet van nieuwe technologie. We moeten echt veranderen. Data is hierbij een must. Databeschikbaarheid, -kwaliteit en -solidariteit zijn hoekstenen van de digitalisering zorg.”
En, weet Rouwenhorst, dat zou soms wel wat sneller kunnen. “Maar Nederlanders zijn misschien wat eigenwijs. Heel veel lokale en regionale initiatieven, heel mooi, maar het zorgt voor fragmentatie en gebrek aan samenwerking tussen systemen. Veel overtypen leidt tot fouten en hoge administratie lasten.”
Reden voor VWS om ‘op veler verzoek’ meer regie te nemen in het komen tot gegevensuitwisseling en uiteindelijk databeschikbaarheid: met de Wegiz, met de Nationale Visie en Strategie. “En we moeten dat ook internationaal doen, op Europees niveau en wereldwijd best practices uitwisselen, van elkaar overnemen. Leer, steel zo nodig, neem de leiding in jouw domein en verbeter de zorg met zijn allen.”
Huidige zorg onhoudbaar
Helen Mertens, CEO van Maastricht UMC+ merkt het ook elke dag: de huidige vorm van zorg is niet meer houdbaar. “Hoe ziet het er over 100 jaar uit: hebben we dan virtuele dokters, smart apps die behandelen, robots die zelf opereren? Houden we ze de zorg houdbaar en duurzaam? En is dat over 100 jaar het geval, of misschien al veel eerder? ChatGPT is zeker niet overal beter in, maar stelt nu soms al eerder een betere diagnose, of komt meer empathisch over dan een arts.”
En toch, bij veel behandelaren lijkt een sense of urgency te ontbreken, zoals die er wel was toen beeldbellen heel snel gemeengoed werd tijdens Covid. Maar daarna gingen veel artsen terug naar de oude situatie, ook al bleek dat beeldbellen vanuit de thuissituatie veel beter werkt dan een consult in het ziekenhuis.
Sense of urgency
“Die sense of urgency moet terugkeren, want er zijn nog genoeg uitdagingen, zoals de bekende vergrijzing, gebrek aan personeel en stijgende kosten. Zeker hier in Limburg, met hogere percentages diabetes, obesitas, depressie. Plus, we moeten duurzamer werken om planeet te redden. Daarom zetten we in op een visie van ‘Healthy Living’: gezond en duurzaam leven.
En voor digitalisering van de zorg is onder meer data driven work en een onderliggende infrastructuur nodig. “Data voor diagnostiek, voor wetenschap, via platformen zoals Cumuluz - voor het beter delen van data. Voor het MUMC+ is hiervoor belangrijk dat we met Epic gaan werken.” Een speciaal datacentrum vergaart en zeeft door al deze data voor betere inzichten, met als gevolgen onder meer minder afzeggingen, minder ligduur, versnelling zorgprocessen, betere patiëntuitkomsten. Met als eindresultaat: meer kennis, beter leven, duurzame zorg.”
Levensreis, niet patiëntreis
Wat Lucien Engelen betreft, hoeft die duurzame zorg niet meer allemaal in ziekenhuizen plaats te vinden. Sterker nog, slechts 6 procent van je gezondheid is afhankelijk van gezondheidszorg, terwijl daar wel 90 procent van het geld heen gaat om mensen gezond te maken. “We moeten breder kijken naar gezondheid, het gaat om meer dan de patiëntreis, het gaat om de levensreis. Goedkoper gezond voedsel kan voor impact zorgen op alle uren in een jaar dan dat consult van een uur bij je behandelaar.”
Hetzelfde geldt voor zorg bieden op andere plekken, zoals thuismonitoring, bloeddruk meten in supermarkt. Zo kun je zorg betaalbaar houden en van hoog niveau. Technologie kan zo helpen om de huidige, overbelaste zorg te ontlasten. Hiervoor zijn ook al apparaten die veel lichaamsfuncties snel kunnen meten, maar vaak in het ziekenhuis. “Breng ze naar andere locaties, zodat het ziekenhuis gereserveerd wordt voor meer serieuze hulp.”
In dit kader wijst Engelen onder meer op een proef met 30 partijen in een pop up health store in een winkelcentrum in Roermond. Maar ook vertelt hij over een toilet dat vitale lichaamsfuncties kan meten, en toont hij een volledig gerobotiseerd apparaat voor bloedafname. Die kan in een supermarkt of een drogisterij ingezet worden, waarna de bloedmonsters opgehaald worden om in een lab geanalyseerd te worden. Eenvoudige zorghandelingen dichtbij mensen, te combineren met een retailbezoek.
“We weten niet hoe zorg er over 15 jaar uit ziet”, stelt Engelen tot slot, “maar van idee tot uitrol kan zomaar zeven jaar duren. We moeten dus echt nu al aan de slag. En uiteindelijk telt: “Betere zorg gaat niet om het leveren van betere zorg, maar om het leveren van betere gezondheid.” De keynote van Lucien kun je hieronder terugkijken.
‘Ik heb AI nodig’
Last but not least komt John Halamka aan het word, de CEO van Mayo Clinic Platform, de basis voor een verzameling van zo’n 100 miljoen dossiers van patiënten. De basis ook voor een groeiende hoeveelheid AI-toepassingen die op basis van deze data weer inzichten uit andere data kunnen halen.
“Geen enkele ziekenhuis-CEO wordt wakker en denkt: ik heb AI nodig. Die hebben andere uitdagingen: te veel zorgvraag, te hoge kosten, te weinig medewerkers. Hun vraag is: zijn er oplossingen hiervoor?” Net als Engelen vindt Halamka dat we nu moeten gaan bouwen aan een duurzame zorg voor over 20 jaar, anders is het te laat.”
Halamka ziet al veel mooie activiteiten om in samenwerking tot die duurzame zorg te komen, ook in Nederland. Maar, net zoals Rouwenhorst opmerkte, er is nog veel fragmentatie. “Ik zie veel initiatieven op lokaal en regionaal niveau. Initiatieven ook zoals de AI Coalition, Health RI. Maar ik zie nergens een coalitie van allemaal voor het voordeel van iedereen.”
Groeiende samenwerking
Hoewel Halamka naar dat laatste streeft, is Mayo Clinic er ook nog niet. “Wij hebben data van 10 miljoen patiënten, maar om algoritmen te ontwikkelen die wereldwijd toepasbaar zijn, is ook dat niet genoeg. Daarom werken we met een groeiend aantal ziekenhuizen in de VS, Canada, Brazilië en verder aan een federated platform van inmiddels 100 miljoen dossiers uit EPD’s. En allemaal met de juiste toestemming, de juiste privacy-settings en governance.”
Kortom: samenwerken is ook internationaal een must, om algoritmen te ontwikkelen die je wereldwijd kan inzetten voor preventie, behandeling, onderzoek etc. “En omdat omstandigheden voortdurend veranderen, moeten ook algoritmen veranderen. Daar moet je rekening mee houden. Wij hadden een algoritme op het gebied van beeldbellen ontwikkeld dat in april 2020 gelanceerd werd. Toen binnen een paar weken de penetratie van beeldbellen van 2 naar 90 procent ging, was het algoritme waardeloos.”
Het belangrijkste is dan ook doorgaan met op steeds grotere schaal te samenwerken om zo met steeds meer data van steeds meer mensen algoritmen te ontwikkelen die niet alleen bruikbaar zijn, maar ook geadopteerd worden. “We werken inmiddels in een Coalitie voor Health AI samen met 2.500 organisaties, en alles dat we doen, delen we in alle openheid. Mijn einddoel is verzamelen van data van zo’n 3 miljard patiënten wereldwijd. Dat zijn ongeveer alle patiënten wereldwijd nu die in een EPD staan, dus dat is wel een uitdaging.”
