TNO roept vandaag in een positionpaper op tot een datarevolutie in de Nederlandse gezondheidszorg. Het doel is het efficiënter delen van medische informatie waarbij de privacy van patiënten gewaarborgd blijft. Dit is volgens TNO goed mogelijk dankzij doorbraaktechnologieën zoals dataspaces, PETs, SSI’s en LLM’s. Samen met internationale kaders zoals de European Health Data Space (EHDS),die steeds beter in de steigers staat, ontstaat er steeds meer potentie om de benodigde zorgtransformatie te realiseren. Dit vereist echter gerichte, snelle en doordachte actie en samenwerking in de zorgsector omdat het belangrijk is om fragmentatie van medische gegevens te voorkomen én optimale patiëntenzorg te waarborgen.
In het position paper ‘Datarevolutie in de zorg: even kansrijk als urgent’, wijst TNO op de noodzaak van veranderingen in de gezondheidszorg. Het gaat dan met name om interoperabiliteit en de bijbehorende databeschikbaarheid. De mogelijkheden om dit te bereiken liggen binnen handbereik dankzij doorbraaktechnologieën en de komst van de Wegiz en de EDHS. Belangrijk voor de benodigde zorgtransformatie zijn volgens TNO vier doorbraaktechnologieën, die het uitwisselen van gezondheidsgegevens veilig en effectief mogelijk maken. De beoogde transformatie is kortom kansrijk, maar moet nu wel snel daadwerkelijk worden gerealiseerd.
Noodzaak datarevolutie
De urgentie van deze datarevolutie wordt onderstreept door de implementatie van de European Health Data Space (EHDS). Deze internationale regelgeving gaat burgers van de Europese Unie in staat stellen om snel en makkelijk medische gegevens uit te wisselen en biedt hun toegang tot hun eigen gezondheidsgegevens; bijvoorbeeld via een PGO. De EHDS benadrukt het belang van interoperabiliteit tussen verschillende zorgsystemen en -aanbieders, zodat een naadloze en veilige internationale gegevensuitwisseling mogelijk wordt. In de kaderwet Wegiz wordt die digitale uitwisseling trouwens nationaal gereguleerd en de op Wegiz gebaseerde regelgeving groeit volgens Nictiz expliciet naar de EHDS toe.
Doorbraaktechnologieën
De vier doorbraaktechnologieën die TNO in de schijnwerpers zet, zijn ontworpen om specifieke risico’s bij gegevensuitwisseling te mitigeren en om nieuwe mogelijkheden te creëren. Het gaat om de volgende technologieën:
Privacy Enhancing Technologies (PETs) bieden oplossingen voor privacy- en vertrouwenskwesties wanneer meerdere partijen gegevens willen delen. Door analyses mogelijk te maken op versleutelde of geanonimiseerde data, kunnen gevoelige gegevens beschermd blijven terwijl toch waardevolle inzichten op groepsniveau verkregen worden.
Data Spaces richten zich op het creëren van een veilige en efficiënte manier om data tussen verschillende partijen te combineren en te analyseren. Hierbij ligt de nadruk op decentrale dataopslag. Dit systeem faciliteert het delen van gegevens op een manier die controle en privacy waarborgt. In essentie zijn data spaces een omgeving waarop leveranciers en gebruikers van data onafhankelijk van elkaar kunnen inpluggen en met elkaar gegevens uitwisselen. Daarbij is het niet noodzakelijk is dat ze (telkens) rechtstreeks met elkaar in interactie gaan. Dergelijke flexibiliteit en schaalbaarheid laat op termijn toe dat een scala aan nieuwe impactvolle toepassingen worden gefaciliteerd die zijn gebaseerd op databronnen vanuit uiteenlopende sectoren.
Self-Sovereign Identity's (SSI's ) geven individuen de mogelijkheid om controle te houden over persoonlijke informatie die zij delen. Hierbij wordt gebruikgemaakt van methoden die gebaseerd zijn op cryptografie. Dit verbetert de privacybescherming en maakt een integraal overzicht van medische dossiers mogelijk dat de patiënt zélf kan beheren.
Generatieve Artificial Intelligence (AI) is gericht op het genereren van nieuwe content, zoals tekst en afbeeldingen, gebaseerd op grote datasets. Het bekendste voorbeeld van dit soort kunstmatige intelligentie is ChatGPT, een LLM dat ook in de zorg steeds meer toepassingen kent. Dit soort technologie kan de communicatie met patiënten vereenvoudigen, de administratieve lasten voor artsen verminderen én er voor zorgen dat de privacy gewaarborgd blijft.
Conclusie position paper
De conclusie van TNO's position paper is dat een datarevolutie in de zorg mogelijk is en goede kansen biedt om de gezondheidszorg op alle fronten te verbeteren. Door de inzet van innovatieve technologieën, in lijn met het kader dat de EHDS biedt, kan de gezondheidszorg namelijk efficiënter, toegankelijker en persoonlijker worden gemaakt.
TNO stelt echter ook dat succes alleen mogelijk is als alle spelers in de zorgsector samenwerken. “Om de beloofde grote stap voorwaarts te zetten, zullen grote én kleine spelers in de sector zich snel moeten verdiepen in de gevolgen van de EHDS en de mogelijkheden van PETs, Data Spaces, SSI's en generatieve AI. Vervolgens begint het echte werk: met nieuwe samenwerkingsverbanden, systemen en beleidskaders rondom het benutten van zorgdata.
Technologie en systeemveranderingen gaan hand in hand. Dat die gaan komen is zeker. Hoe snel dat gebeurt en wie erover beslist niet. Er is een keuze. Wachten we af of nemen we met elkaar het initiatief? Het is daarbij van wezenlijk belang om het gesprek aan te gaan met andere partijen en gezamenlijk op te trekken. Nodig experts uit voor concrete stappen en neem deel aan innovatieve projecten en pilots met andere (zorg)partijen om die in praktijk te brengen. Ga nu samen aan de slag, voor een duurzame toekomst van de gezondheidszorg!”
