Zo’n 200.000 Nederlandse hartpatiënten hebben door de focus op corona de afgelopen maanden geen tijdige zorg gekregen. Zeker 30.000 van hen konden geen hartrevalidatie volgen. Voor tienduizenden hartpatiënten kan uitstel van zorg en hartrevalidatie leiden tot minder kwaliteit van leven en voortijdig overlijden. De Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC), de Harteraad en Hartstichting vragen nu om hartrevalidatie op afstand aan te bieden. Los hiervan dringt de NVVC erop aan dat de zorgsector met radicale keuzes voorkomt dat de reguliere zorg opnieuw in het gedrang komt.
Het in maart en april ontstane stuwmeer aan uitgestelde doorverwijzingen en behandelingen heeft meerdere gevolgen gehad voor hartpatiënten, zo bleek gisteren en vandaag uit een tweetal publicaties. Zo blijkt volgens de NVVC, Harteraad en Hartstichting dat zeker 30.000 hartpatiënten hun benodigde revalidatietraject niet konden volgen als gevolg van maatregelen in het kader van de coronacrisis. Telehartrevalidatie kan een alternatief bieden.
Hartrevalidatie stilgelegd door corona
Herstelbevorderende hartrevalidatie vindt onder meer plaats na een hartinfarct, bypass-of omleidingsoperatie of een hartklepoperatie. In principe komen alle 180.000 Nederlanders die jaarlijks in het ziekenhuis behandeld en gediagnosticeerd voor een hartaandoening voor revalidatie in aanmerking. Dit vindt met name plaats in groepsverband bij revalidatiecentra of bij ziekenhuizen. Vanwege de coronamaatregelen zijn hartrevalidatieprogramma’s echter vaak stopgezet of uitgesteld, met als gevolg het stilvallen van het revalidatieproces en – zoals overal in de zorg - dreigende lange wachtlijsten na de crisis.
Hartrevalidatie helpt voor een sneller en beter herstel bij een hartaandoening en geeft patiënten weer vertrouwen in het lichaam. Er is veel onderzoek gedaan naar de effecten van hartrevalidatie. Daaruit blijkt dat hartrevalidatie zorgt voor de helft minder kans op nieuwe hartproblemen en 35 procent minder kans om te overlijden door hartproblemen. Daarom vinden NVVC, Harteraad en de Hartstichting het belangrijk dat patiënten deze behandeling ook nu kunnen volgen.
Telehartrevalidatie moet alternatief bieden
Hartrevalidatie op afstand moet nu een alternatief bieden. Hiermee is het voor patiënten mogelijk (een deel van) het hartrevalidatieprogramma thuis te volgen. Zo kunnen zij toch aan hun fysieke en mentale herstel werken. Met begeleiding van het hartrevalidatieteam en onder controle van de cardioloog en de hartrevalidatiecoördinator in het ziekenhuis. Inmiddels zijn er afspraken gemaakt met de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) over vergoeding van telehartrevalidatie.
Volgens de Hartstichting en Harteraad kan met het BENEFIT@Home-programma gebruikt worden om dit versneld, veilig en per direct aan te bieden. Het programma is één van meerdere e-health toepassingen die volgens bovengenoemde partijen de richtlijnen voor telerevalidatie tijdens de COVID-19-pandemie in Nederland volgt. Die zijn beschreven in het position statement van de werkgroep Cardiovasculaire Preventie en Hartrevalidatie van de NVVC.
Vragen en angst bij hartpatiënten
“Kwetsbare patiënten kunnen nu niet of minder goed begeleid worden na hun interventie of hartinfarct,” stelt Hareld Kemps, cardioloog en voorzitter van de NVVC werkgroep cardiovasculaire preventie en hartrevalidatie. “Zij zitten met vragen, bijvoorbeeld over hoe zij hun leven moeten aanpassen aan de nieuwe situatie. Zij ervaren vaak angst bij bijvoorbeeld het weer gaan bewegen, terwijl dat wel heel belangrijk is. Hartrevalidatie is daarom enorm belangrijk en telerevalidatie kan tijdens de coronacrisis een uitkomst bieden. Hiervoor hebben we nu ook aanbevelingen opgesteld, waardoor we hopen dat hartrevalidatie zoveel mogelijk doorgang kan vinden in Nederland.”
Harteraad en de Hartstichting menen dat de mogelijkheden van telehartrevalidatie nú uitkomst bieden, maar na duurzame implementatie ook bijdragen aan meer deelname en hartrevalidatie op maat in de toekomst. Harteraad en de Hartstichting nodigen ziekenhuizen en revalidatiecentra, die telerevalidatie volgens NVVC standaard aanbieden uit, om dit bij hen kenbaar te maken. Deze publiceren zij op hun websites.
Onderzoekers van Gupta Strategists, de NVVC en de Value Based Healthcare-researchafdeling van Medtronic hebben in gezamenlijk onderzoek geconcludeerd dat zo’n 200.000 hartpatiënten de gevolgen gaan ondervinden van de als gevolg van de Covid-19-pandemie uitgestelde zorg. De intensieve coronazorg heeft vele levens gered op korte termijn, maar heeft tegelijk grote gevolgen voor niet-coronapatiënten, zoals mensen met hart- en vaataandoeningen.
Het betreft volgens Bert van Rossum, voorzitter van de NVVC, tienduizenden patiënten met een hartinfarct, boezemfibrilleren of andere hartproblemen. “In totaal gaat het om tot wel 100.000 verloren levensjaren. “Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat tienduizend hartpatiënten een tien jaar kortere levensverwachting hebben. Daarnaast verslechtert de gezondheid van nog eens vele duizenden hartpatiënten door het tekort aan die noodzakelijke zorg. Een onwaarschijnlijk grote impact die we onder ogen moeten zien.”
Radicale keuzes nodig
Volgens de auteurs van het onderzoek is het onverantwoord om langer te wachten met het inrichten van gezondheidszorg volgens een nieuw normaal. Ze vinden het zaak dat de Nederlandse zorg loskomt uit de greep van het coronavirus en dat er nooit meer zo’n rem komt op de reguliere zorg, mocht zich weer een uitbraak voordoen. Daarvoor zijn radicale keuzes nodig:
- Coronazorg moet zoveel als mogelijk geconcentreerd worden op bepaalde plekken, zoals in geselecteerde ziekenhuizen of aparte ziekenhuisafdelingen. Zo blijft capaciteit voor reguliere zorg zoveel mogelijk beschikbaar.
- Zorg thuis (op afstand) is een oplossing voor de continuïteit van ziekenhuiszorg. Zo biedt thuismonitoring mogelijkheden voor patiënten met chronische aandoeningen als hartfalen. Ook buiten de cardiologie kan telemonitoring grootschalig worden toegepast zoals bij COPD of diabetes, en hebben thuisbehandelingen zoals chemotherapie of nierdialyse grote voordelen voor patiënten.
Dit alles moet het ziekenhuis ontlasten en past in het concept van Juiste Zorg Op de Juiste Plek (JZOJP) waar onder meer VWS en de NZa zich al langer inzetten. Voor de zorg waarvoor patiënten echt in het ziekenhuis moeten zijn, is het cruciaal om door slimme planning de schaarse ruimte en mankracht uitermate efficiënt in te zetten.
Urgentie situatie
Patiëntenorganisatie Harteraad benadrukt de urgentie van de situatie. Directeur Anke Vervoord: “Dat het gaat om verlies van levensjaren van hartpatiënten op deze enorme schaal is reden voor grote zorg. Ook blijkt hoe enorm veel hartpatiënten kwaliteit van leven verliezen, dat is ook wat wij van ze horen. Het gaat dan om mensen die ernstig beperkt worden in hun dagelijks leven, of die aan huis gekluisterd raken. Ze ondervinden in toenemende mate klachten op zowel fysiek als mentaal terrein. We vinden dat acute maatregelen nodig zijn om nog erger te voorkomen.”
Uit- of afstel helft reguliere zorg
Gupta Strategists heeft vastgesteld dat in totaal honderdduizenden mensen met chronische of acute aandoeningen nadelen ondervinden van de uitgestelde zorg. Bijna de helft van de reguliere zorg is uitgesteld en afgezegd om capaciteit vrij te maken voor COVID-patiënten en om besmettingen te voorkomen. Ook mijden patiënten een bezoek aan de dokter om de zorg niet te belasten of uit vrees voor besmetting, met alle gevolgen van dien.
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) schatte eind april dat huisartsen vanwege het coronavirus sinds 12 maart 360.000 patiënten minder dan normaal een doorverwijzing naar het ziekenhuis gaven. Behandelingen van naar schatting 290.500 mensen die al waren doorverwezen naar het ziekenhuis, zijn niet doorgegaan. De toezichthouder heeft deze cijfers op basis van actuele informatie van ZorgDomein (huisartsen) en Dutch Hospital Data (ziekenhuizen) verkregen.
De meeste ziekenhuizen zijn hun reguliere zorg inmiddels weer aan het opstarten. Sinds begin mei werkt de NZa met samen met de 11 regionale ROAZ-instanties (Regionaal Overleg Acute Zorgketen) aan het gefaseerd en planmatig opstarten van in eerste instantie urgente reguliere zorg.
