Team InnovatieLab van IKNL organiseerde met KWF medio december 2022 een bijeenkomst over EHDS en het secundaire gebruik van kankergegevens. Hierbij waren leden van de externe Denktank ICT&Innovatie uitgenodigd om hun visie op de EHDS te delen. Er was onder meer aandacht voor de Finse aanpak van kankerregistratie omdat Finland koploper is op het gebied van EHDS. Tevens werd uitgebreid ingezoomd op de kansen die EDHS biedt voor IKNL en KWF.
EHDS oftewel European Health Data Space is een voorstel van de Europese commissie om snel en makkelijk medische gegevens te kunnen uitwisselen en burgers toegang te geven tot hun gezondheidsdata binnen Nederland en binnen de Europese Unie. Het voorstel bestaat feitelijk uit drie onderdelen: primair datagebruik, secundair datagebruik en regulering van de zorg-ICT-markt. Tijdens de bijeenkomst met de denktank werd vooral ingezoomd op de betekenis van EHDS voor secundaire kankerdata.
EHDS: ook in 2023 trending
De EHDS is een trending thema in de zorgsector en er worden hieromtrent steeds meer stappen gezet. Tijdens een andere EHDS-meet up op 14 december 2022 werd bijvoorbeeld een intentieverklaring getekend omtrent het internationaal delen van elektronische patiëntsamenvattingen. Het ministerie van VWS, het Nederlands Huisartsengenootschap, de Patiëntenfederatie Nederland en partijen vertegenwoordigd in het Programma Implementatie Europese Zorgdiensten (PIEZO) waren hierbij betrokken.
Visie denktank
Tijdens de bijeenkomst ging het met name over de EHDS en het secundaire gebruik van kankergegevens. Volgens leden van de denktank heeft de komst van deze Europese regelgeving ook voordelen voor KWF. “De EHDS zal onderzoekers stimuleren om meer eigen onderzoeksdata beschikbaar te stellen en om meer data te hergebruiken. Dit kan het kankeronderzoek alleen maar ten goede komen met als uitkomst: snellere beschikbaarheid van betere behandelingen.”
NKR & EDHS
De denktank verwacht zeker niet dat de EHDS de kankergegevens, zoals verzameld in NKR, overbodig zal maken. Op de website van het IKNL zegt de denktank hierover: “Het zal niet zo’n vaart lopen omdat de NKR niet gevuld kan worden met niet-gevalideerde brondata. Duiding is belangrijker dan alleen maar technisch data bij elkaar brengen. Enerzijds kan een vrije beschikbaarheid van data innovatie stimuleren, anderzijds is duiding nodig om de kwaliteit te borgen. Daarom is het belangrijk een goede balans te vinden in vrije beschikbaarheid en kwaliteitscheck en duiding van data. De EHDS is volop in ontwikkeling, waarbij er nog veel ingevuld en uitgekristalliseerd moet worden. Het is daarom belangrijk dat IKNL als gesprekspartner betrokken is bij de partijen die dit voor Nederland gaan organiseren, met VWS in de lead.”
Denktank over Europese kankergegevens
Oók biedt het EHDS volgens de denktank kansen voor het delen van Europese kankergegevens. Met name de mogelijkheid van een real time kankerregistratie is een mooie kans. ‘Daarnaast overrulet de EDHS de nationale wetgevingen (bijvoorbeeld over informed consent) van EU-lidstaten, wat zorgt dat er meer data vrijkomen. De EHDS zorgt voor eén markt voor gezondheidsgegevens. Dit biedt kansen voor innovaties, meer kennis en onderzoek (bijvoorbeeld naar zeldzame kankers) en meer controle van de burger over zijn eigen data. De EHDS zal ook de urgentie zichtbaar maken om gegevens te standaardiseren, zodat gegevens zonder moeite uit te wisselen zijn.’
Data Access Body (DAB)
Het secundaire gebruik van zorgdata is voor IKNL belangrijk. Het IKNL heeft namelijk een rol als houder van data én als gebruiker. Als houder van data (data holder) wordt IKNL in het kader van de EHDS verplicht om bepaalde categorieën data toegankelijk te maken voor secundair gebruik. Data holders zijn verplicht om een algemene beschrijving van de dataset (data catalogus) te communiceren aan de zogenaamde Data Access Body (DAB), een centraal portaal voor gegevenstoegang. Lidstaten moeten een of meerdere DAB’s opzetten die dataverzoeken gaan afhandelen en toegang zullen verstrekken tot data.
Finland koploper EHDS
Tijdens de bijeenkomst van IKNL en KWF was er speciaal aandacht voor de Finse aanpak van secundaire data over kanker. Het land is koploper op dit gebeid, want het beschikt nu al over een Data Access Body (DAB FinData), zoals het EHDS-voorstel straks voorschrijft aan alle lidstaten. Bovendien gebruikt Finland een gemeenschappelijk persoonsidentificatienummer om gegevens te koppelen en beschikt het over een kwalitatief hoogstaande kankerregister op bevolkingsniveau. Finland kan derhalve als inspiratiebron dienen voor een blauwdruk voor de organisatie van kankergegevens omtrent de EHDS.
Leren van Finse voorbeeld
De ervaringen met DAB FinData komen tijdens de bijeenkomst uitgebreid aan de orde. De centrale uitgifte van data blijkt goed geregeld maar er zijn ook diverse verbeterpunten. Gesignaleerde problemen rond de DAB in Finland zijn dat de procedures lang duren en de kosten van gegevensverstrekking omhoog zijn gegaan. Tevens blijkt dat de gegevens niet voor iedere gebruiker even geschikt zijn. Er is bijvoorbeeld geen controle of begeleiding meer door de Finse Kankerregistratie, bijvoorbeeld of een onderzoeksvraag zinvol is om de gegevens voor te gebruiken. Concluderend loopt de Finse Kankerregistratie tegen uitdagingen aan die in de toekomst ook voor Nederland en IKNL van belang kunnen zijn.
