In de zomer van 2022 kwam de ACM met een leidraad ‘Goed werkende markten voor zorg-ICT’. Het doel was om misverstanden over de concurrentieregels op deze markt weg te nemen. Na de publicatie volgde een onderzoek naar mogelijk misbruik van mededingingsregels door ICT-leveranciers. Uit reacties van verschillende marktpartijen blijkt volgens ACM dat er brede steun is voor de aanpak van ACM in de Zorg-ICT-markt.
De leidraad ‘Goed werkende markten voor zorg-ICT’ biedt duidelijkheid over de toepassing van de mededingingsregels die er zijn op de markt voor ICT-systemen in de zorg. Door die regels transparant toe te passen kan de markt beter zijn werk doen. De Autoriteit Consument & Markt (ACM) publiceerde deze concept-leidraad afgelopen zomer voor consultatie. De reacties van vragers en aanbieders op de zorg-ICT-markt zijn gemiddeld genomen positief. Er blijkt volgens betrokkenen zelfs een breed draagvlak te zijn voor de leidraad en de manier waarop ACM de problemen aanpakt.
Eerlijke concurrentie op zorg-ict-markt
De ACM staat voor eerlijke concurrentie tussen bedrijven. Dit kan alleen als bedrijven zich aan de regels houden. Het gebrek aan concurrentie op de zorg-ict-markten blijkt veel ziekenhuizen en andere betrokkenen al een tijdje een doorn in het oog. Een goedwerkende zorg-ICT-markt is volgens de ACM van groot belang voor de kwaliteit, betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg. Open informatiesystemen van zorgaanbieders bieden veel kansen voor goede en tijdige gegevensuitwisseling en innovatie. Daarmee kunnen zorgverleners en patiënten beschikken over de juiste informatie op de juiste plek op het juiste moment. De aandacht voor zorg-ICT is onderdeel van het ACM-agendathema digitale economie.
Reacties op leidraad
Naar aanleiding van de veelal positieve reacties op de leidraad wil het ACM extra aandacht gaan geven aan de gevolgen van een niet goed werkende zorg-ICT-markt voor patiënten. ACM meldt op haar website: “In verschillende reacties wordt gewezen op de internationale dimensie van de markt voor zorg-ICT. De ACM ziet dat de Nederlandse markt moeilijk toegankelijk is vanwege de noodzakelijke hoge investeringen, gebrek aan ICT-standaarden en omdat de overstapdrempel voor zorginstellingen hoog is. Alle reacties zijn samengevat in een consultatieverslag en verwerkt in de definitieve leidraad.”
Open gegevensuitwisseling nodig
De meeste spelers op de markt zijn het er ook over eens dat de gegevensuitwisseling in de Nederlandse zorg niet op het gewenste niveau is. Dit komt vooral omdat de gebruikte ICT snelle en open uitwisseling onvoldoende ondersteunt. Er is maar een beperkt aantal zorg-ICT-leveranciers en zorginstellingen zijn sterk van hen afhankelijk. Overstappen naar een andere leverancier is moeilijk en duur, bijvoorbeeld omdat er veel is geïnvesteerd in het gebruik van het systeem en het gekoppeld is met vele andere systemen. Deze afhankelijkheid kan leiden tot een leveranciersklem (vendor lock-in). De situatie werkt beperkend bij gegevensuitwisseling en leidt onder meer tot hogere prijzen en minder innovatie.
Mededingingsregels zorg-ICT-markt zijn helder
Het is daarom belangrijk dat de leidraad de mededingingsregels voor zorg-ICT-markten nog eens expliciet benoemt, zodat er geen misverstand over bestaat wat er nu eigenlijk wel en niet mag. “Als een leverancier misbruik maakt van diens machtspositie, is dat in strijd met de Mededingingswet. Machtsmisbruik bij zorg-ICT-systemen kan bijvoorbeeld bestaan uit het moeilijk maken van het koppelen van systemen van verschillende leveranciers, het opleggen van onredelijke (contract)voorwaarden of het vragen van niet-transparante of excessieve prijzen.”
De vragers naar ict-zorgoplossingen, zoals de ziekenhuizen, kunnen volgens de ACM beter samenwerken en zo meer tegenwicht bieden aan de sterke positie van ICT-leveranciers. “Ze kunnen hun kennis, ervaring en inkooppositie bundelen door betere samenwerking. De leidraad beschrijft de mogelijkheden voor samenwerking binnen de mededingingsregels. Afspraken tussen marktpartijen over technische oplossingen, eenheid van taal en standaarden bevorderen de interoperabiliteit van zorg-ICT-systemen en digitale gegevensuitwisseling. Dat is toegestaan en wordt aangemoedigd om de markten beter te laten werken.”
VWS maakt werk van standaardisering
De zorg en de zorg-ICT-markt kunnen dus beter functioneren als systemen meer open worden ofwel makkelijker aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Daarvoor is het nodig dat er uniforme standaarden voor gegevensuitwisseling komen, zoals eenheid van taal en techniek. Het ministerie van Volksgezondheid investeert daar inmiddels al volop in via wet- en regelgeving zoals de Wegiz die inmiddels door de Tweede Kamer is en nu nog op een behandeling in de Eerste Kamer wacht. De ACM adviseert de minister daarbij expliciet om zoveel mogelijk aan te sluiten bij open internationale standaarden in zorg-ICT, zodat de markt open blijft voor alle ICT-aanbieders.
