RSO Zuid-Limburg omarmt een nieuwe aanpak om gestandaardiseerde data beschikbaar te maken in de regio. Het regionale samenwerkingsverband werkt aan een dynamisch data-ecosysteem dat niet alleen data-uitwisseling in de regio moet verbeteren, maar ook het potentieel heeft om impact te maken die ver voorbij de regionale grenzen reikt, vertelt Wim Eurlings, directeur-bestuurder van RSO Zuid-Limburg. Over vijf jaar moet het ecosysteem de meest voorkomende elementen van organisatie-overstijgende databeschikbaarheid ondersteunen, zo is de ambitie.
Na de fusie tussen Atrium Medisch Centrum Heerlen en Orbis Medisch Centrum Sittard-Geleen kreeg Wim Eurlings als CIO van het nieuwe Zuyderland Medisch Centrum te maken met de uitdagingen die het combineren van uiteenlopende denk- en handelwijzen en dito systemen met zich meebracht. Door de fusie werden andere prioriteiten gesteld, wat ervoor zorgde dat het groeiende belang van standaard uitwisseling van medische gegevens minder prominent werd opgepakt.
Dat veranderde toen Eurlings als bestuursadviseur van het Zuyderland verder ging en meer te maken kreeg met organisatie-overstijgende taken. Het probleem van gebrek aan toegang tot zorg- en gezondheidsdata kwam vaak aan de orde.
Eurlings stelde toen voor om in plaats van te blijven praten over regionale samenwerking, het gebrek aan elkaars data in de praktijk te onderzoeken en tastbaar te maken voor besluitvorming rondom regionale datasamenwerking. Het onderwerp werd kwetsbare ouderen met ggz-problematiek, met de achterliggende gedachten dat Zuid-Limburg op zorggebied niet de meest gezonde en zeker ook niet de goedkoopste regio is. Zo werd duidelijk wat in ieder geval voor Zuid-Limburg wel of geen goede basis was voor een RSO.
"Bij RSO Zuid-Limburg richten we ons nu op het leveren van ondersteunende diensten die direct inspelen op de huidige behoeften", stelt Eurlings. "We kiezen voor een aanpak die impactvolle oplossingen biedt en aansluit bij de actuele vraag naar zorg- en gezondheidsdata in onze regio. Als startende organisatie zetten we daarbij in op innovatieve en wendbare oplossingen voor datasamenwerking, die de regio versterken."
Concreet invullen
Het concreet invullen van het onderwerp databeschikbaarheid betekent het beschikbaar en bruikbaar maken van data voor gemeenschappelijke processen in de regio, zoals netwerkzorg. Want, het zal geen verrassing zijn, zorgprofessionals hebben nog niet altijd alle informatie tot hun beschikking waarmee ze – al dan niet samen met hun patiënt – tot de juiste keuze of behandeling kunnen komen.
Eurlings: “Dat moet veranderen door middel van een regionaal data-ecosysteem binnen een landelijk dekkend netwerk – meer dan een platform – waarbinnen alle data altijd veilig beschikbaar zijn voor wie het nodig heeft. Randvoorwaarden zoals privacy en toestemming moeten daarbij natuurlijk goed geregeld zijn, net als de praktische functionaliteiten die nodig zijn om te verkrijgen en samen te kunnen gebruiken.”
Meer datasegmenten ontsluiten
De komende vijf jaar wil RSO Zuid-Limburg steeds meer datasegmenten gaan ontsluiten, totdat elke zorgverlener in de zorgketen van een patiënt a) direct en eenvoudig over alle benodigde data kan beschikken die op dat moment nodig is om een patiënt te helpen b) zorgverleners elkaars data kunnen gebruiken om samen zorg te verlenen aan elkaars patiënten.
Eurlings verzamelde in dit kader zorg- en data-architecten uit het hele land om zich heen om samen met 22 IT-leveranciers in 12 sessies van 4 uur te komen tot de gewenste end-to-end blauwdruk: van data-ontsluiting tot en met samenwerkingsfunctionaliteit. Uit deze marktverkenning bleven uiteindelijk drie consortia over. Nog voor het einde van dit jaar moet er een contract getekend worden met een van deze consortia.
Basisprincipe van het regionaal data-ecosysteem is dat data bij de bronorganisatie blijven en in een leveranciersneutraal formaat beschikbaar zijn voor regionaal gebruik. Naast FHIR voor uitwisseling van data wordt ingezet op de wereldwijde opslagstandaard open-EHR, waar veel leden van RSO Zuid-Limburg al ervaring mee hebben. Data zijn vervolgens toegankelijk via een federatief stelsel van gedistribueerde repositories.
Samenwerking noodzakelijk
Omdat zich ook benodigde gegevens buiten de regio kunnen bevinden, wordt er samengewerkt met andere RSO’s binnen RSO Nederland (zie kader) en met de Zuid-Nederlandse tak van Health-RI. “We hebben hier zo’n 500.000 inwoners”, stelt Eurlings. "Om een data-ecosysteem te laten groeien en bloeien, is het belangrijk dat we ons aansluiten bij andere initiatieven, zowel in Nederland als internationaal. Met behulp van het landelijk dekkend netwerk dat ontwikkeld wordt door VWS, kunnen onze zorgverleners en patiënten straks interregionaal samenwerken."
Dat landelijk dekkende netwerk is dan de snelweg waarmee je sneller van bijvoorbeeld Sittard naar Groningen komt dan via allerlei binnenwegen. Regio’s zoals Zuid-Limburg zorgen ervoor dat de binnenwegen goed toegankelijk zijn en maken samen met VWS, Cumuluz en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) afspraken over goede op- en afritten.
Eurlings: “Ons doel is om uiteindelijk de regionale zorgpaden naadloos aan te sluiten op interregionale en landelijke zorgpaden en oplossingen voor datasamenwerking. We kunnen hierbij bouwen op bestaande standaarden – zoals zib's en het Twiin Afsprakenstelsel – en nieuwe standaarden zoals openEHR, door ons geïntroduceerd in Nederland, om snel vooruitgang te boeken.”
Niet wachten
Hoewel RSO Zuid-Limburg graag wil aanhaken op de 'hoofdwegen' die nu ontwikkeld worden, kan de regio niet altijd wachten totdat deze wegen berijdbaar zijn. Soms zijn rendabele en vervangbare tijdelijke oplossingen nodig. De architecten van RSO Zuid-Limburg hebben al een wendbare en componeerbare architectuur en plan van aanpak ontwikkeld waarvoor ook IZA-transformatiemiddelen zijn aangevraagd en inmiddels positief getoetst zijn, vertelt Eurlings.
“Combineer dit met een zeer dynamische zorgwereld waarin voortdurend zaken veranderen - zorginhoudelijke innovaties en transformaties, wet- en regelgeving, wisselende samenwerkingsvormen en nieuwe technologie - en het mag duidelijk zijn dat we - zeker in Zuid-Limburg - geen twee jaar kunnen wachten voordat we het fundament voor de noodzakelijke wendbaarheid en componeerbaarheid kunnen aanbieden. Regionale databeschikbaarheid en samenwerkingsfunctionaliteit, dat is wat wij bedoelen met datasamenwerking.”
Reden genoeg om het data-ecosysteem zo optimaal mogelijk te baseren op een componeerbare architectuur van bouwblokken en scheiding van data en functionaliteit. Bijna elke bouwblok is vervangbaar of toe te voegen wanneer dat beter werkt voor het geheel. Eurlings: “Zo kunnen we met inachtneming van alle nationale standaarden al van start gaan en aansluiten zodra een landelijk initiatief klaar is. Tussentijds moeten we misschien een tijdelijke oplossing ontwerpen, maar we kunnen zodra dat mogelijk is overstappen. Onze participanten begrijpen dat het nodig is om soms te investeren in tijdelijke oplossingen die over twee of drie jaar niet meer nodig zijn omdat er dan betere alternatieven beschikbaar zijn.”
Meeste meerwaarde
De ambitie van RSO Zuid-Limburg is om over negen maanden de eerste datasamenwerking te implementeren, bijvoorbeeld voor Advanced Care Planning (ACP). Dit wil de organisatie samen met de Cumuluz-coalitie oppakken. De keuze voor waarmee te beginnen, wordt uiteindelijk gebaseerd op wat de meeste zorgwaarde kan toevoegen.
Momenteel zijn er 14 zorginhoudelijke transformatieplannen in het kader van IZA in Zuid-Limburg en 1 technisch transformatieplan – dat van RSO Zuid-Limburg. Leg je al die plannen naast elkaar, dan zie je volgens Eurlings dat ruim de helft van de regionale informatiebehoeftes in deze plannen elkaar in meer of mindere mate overlappen.
“Wanneer we al aan die behoeftes kunnen voldoen, maken we grote stappen voorwaarts en wordt databeschikbaarheid bijna een vanzelfsprekendheid. Maar we beginnen met die zaken die op dit moment de meeste impact maken en bijdragen aan het succes van de volgende stap. De eerste ontwikkelingen zullen misschien een jaar duren, ook omdat we in het begin alle randvoorwaarden moeten regelen. Daarna kunnen we steeds sneller ontwikkelen. We hebben berekend dat we drie tot vijf jaar voor nodig hebben om alle belangrijke bouwblokken integraal beschikbaar hebben.”
Financiering
Eurlings ziet genoeg kansen om meer zorgaanbieders in Zuid-Limburg toe te voegen aan de huidige 9 participanten (binnenkort 12). “Ook een patiënt gaat het straks niet meer accepteren wanneer informatie niet opgevraagd kan worden omdat een zorgaanbieder niet is aangesloten bij de RSO Zuid-Limburg. We verwachten dan ook dat het aantal participanten snel zal groeien als we de eerste use cases operationeel hebben en daarmee de kwaliteit van zorg en leven kan worden vergroot.”
Over RSO Nederland
RSO Nederland is de vereniging van regionale samenwerkingsorganisaties (RSO’s). Het doel is samen betere digitale gegevensuitwisseling in de zorg faciliteren. RSO Nederland kan zowel regionale initiatieven op landelijk schaal faciliteren als landelijke ontwikkelingen helpen implementeren in de regio. De leden zijn: GERRIT, REN West-Brabant, Rijnmondnet, RSO Zuid-Limburg, RZCC, Sigra, Sleutelnet, Trijn, ZorgNetOost, Zorgnetwerk Midden-Brabant, Connect4Care, Zorgring. Lopende projecten zijn onder meer Medicatieoverdracht en Veilig Mailen.
RSO Zuid-Limburg is opgericht in oktober 2022 door Zuyderland Cure, Zuyderland Care, MeanderGroep, Mondriaan, Cicero, Levantogroep, Maastro, HOZL en Meditta. Het :doel zorg- en gezondheidsdata over organisatiegrenzen heen beschikbaar te maken rondom de directe zorg voor patiënten en cliënten.
CV
Wim Eurlings is directeur-bestuurder van RSO Zuid-Limburg en strategisch bestuursadviseur bij het Zuyderland ziekenhuis (Sittard, Heerlen).
