De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving stuurde begin maart 2024 een brief aan de Tweede Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport over het ernstige personeelstekort in de zorg. Opvallend is dat er met name een pleidooi wordt gehouden voor het structureel inbedden van informele zorg binnen de zorgsector en een lans wordt gebroken voor zij-instromers. Hoewel er in de brief geen expliciete focus ligt op technologie, onderkent het advies wél impliciet de potentie van digitalisering om de arbeidsmarktproblematiek aan te pakken. Hierbij kun je bijvoorbeeld denken aan automatisering van medische rapportage of digitale ondersteuning van mantelzorgers.
Het advies stelt een herziening van het huidige zorgsysteem voor, met als doel een meer inclusieve, flexibele en patiëntgerichte zorgomgeving. Gebaseerd op analyses van de Nationale Commissie voor Bevolkingsontwikkeling 2050, stelt de brief dat op basis van de demografische veranderingen zorg niet enkel meer verleend kan worden door bevoegde en betaalde zorgverleners. Oók informele zorgverleners, oftewel door mensen die niet altijd officieel bevoegd zijn, maar wel bekwaam zijn, komen in aanmerking. Formele en informele zorgverleners werken in een ideale situatie dan meer gelijkwaardig samen met elkaar. Waarbij het natuurlijk essentieel is dat altijd rekening gehouden wordt met de context van degene die de zorg ontvangt.
Informele zorg en zij-instromers
Centraal in het advies staat dus het streven om de afhankelijkheid van professionele zorg te verminderen ten gunste van informele zorg. Een informele zorgverlener is iemand die zorg verleent aan naasten of aan willekeurige derden. Bij het verlenen van informele zorg is het niet noodzakelijk dat iemand daar een formele zorgopleiding voor heeft gehad en dat maakt de zorg 'informeel'. Het beter inbedden van informele zorg vraagt om significante culturele en structurele veranderingen, met nadruk op een geoliede samenwerking rond de zorgbehoevende.
De brief stelt hiernaast om de zorg toegankelijker te maken voor zij-instromers en mensen zonder traditionele zorgachtergrond, onder meer door aanpassingen in wet- en regelgeving zoals bijvoorbeeld de Wet BIG. Concreet wordt voorgesteld: “Stel bijvoorbeeld bekwaamheden in plaats van bevoegdheden centraal. Neem in de evaluatie van de Wet BIG de mogelijkheden mee van een bekwaamhedenportfolio. Zorg ook dat opleidingsinstituten en zorgorganisaties veel meer maatwerk (kunnen) bieden aan zij-instromers die een baan in de zorg ambiëren. Als daarnaast vrijwilligers en mantelzorgers deelcertificaten kunnen halen voor hun bekwaamheden, kunnen ook zij nog meer van waarde zijn.”
Verlaag administratieve lastendruk
Een ander belangrijk issue dat wordt aangestipt is dat het nodig is om de administratieve lasten voor zorgprofessionals te verlichten. Een concreet voorstel is: “Halveer de administratieve lastendruk in 5 jaar. Zo komt bij zorgprofessionals meer tijd beschikbaar voor het uitvoeren van hun zorgtaken.”
Op die manier blijft er meer tijd over voor directe patiëntenzorg. Dat kan onder meer door deregulering, maar ook technologie, die in dit verband niet expliciet wordt genoemd, kan hierbij zeker een rol spelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan mogelijkheden van AI-gestuurde software voor geautomatiseerde medische verslaglegging of het maken van spraakgestuurde rapportages. Het advies sluit af met een oproep aan de Tweede Kamer om deze transitie in de zorgsector te ondersteunen en stelt dat een brede maatschappelijke en politieke dialoog essentieel is om een duurzame toekomst voor de Nederlandse zorgsector te kunnen realiseren.
